نقش بهبودی عضو با گذشت زمان بر دیه در حقوق اسلامی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه فقه و حقوق دانشکده الهیات دانشگاه آیت الله حائری میبد
2 استادیار گروه فقه و حقوق دانشکده الهیات دانشگاه آیة الله حائری میبد
3 دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه آیة الله حائری میبد
چکیده
گذشت یکسال به عنوان یک اصل در فقه اسلامی بر اساس نصوص روایی در بسیاری موارد جهت یقینی شدن امور پذیرفته شده است. برخی از فقها، بهبودی عضو، بعد از گذشت یکسال را بر اساس روایات، موهبت جدیدی به جانی یا مجنی علیه به حساب آورده اند که موجب ایجاد آثاری مانند عدم بازگشت دیه ی پرداختی به جانی یا عدم اجرای دوباره ی قصاص جانی می دانند. نظر مقابل، با رد این ادله، گذشت این مدت را در مورد ثبوت دیه یا عدم آن بی تاثیر می داند. این گروه، عضو رویش شده را همان عضو از دست رفته محسوب نموده اند که موجب ترتب آثاری چون عدم ثبوت دیه و یا برگشت پذیری دیه ی پرداختی خواهد بود. قانون مجازات اسلامی در مورد بهبودی، پس از گذشت زمان و تکلیف دیه در این مورد، ساکت است و هیچگونه اختیاری در رابطه با گذشت زمانی مانند یکسال، جهت مسلم شدن امر به حاکم اسلامی یا قاضی نمی دهد.
در این مقاله ثابت می شود که گذشت یکسال به عنوان اماره ی احتساب عضو رویش شده به عنوان یک هدیه ی جدید خداوند به شخص، می باشد؛ به طوری که می توان در صورت پیدا شدن یقین از راههایی مانند نظریه ی کارشناسی و یا عادی نبودن بهبودی عضو، به کمتر از این زمان نیز بسنده نمود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- ابطحی، سید محمد علی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، ج1، چ1، قم: سید الشهداء(ع)، 1412ق.
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر، ج3، قم: موسسه نشر اسلامی، 1411ق.
- ابن براج طرابلسی،عبدالعزیز، المهذب، ج2، چ2، قم: موسسه نشر اسلامی، 1406ق.
- ابن سعید حلی، یحیی، نزهة الناظر فی الجمع بین الاشباه و النظایر، نجف: مطبعة الآداب، 1386ق.
- همو، الجامع للشرایع، قم: موسسه سید الشهداء العلمیه، 1405.
- ابن فهد حلی، احمد بن محمّد،المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج5، تصحیح مجتبی عراقی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1411ق.
- ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، ج7، بیروت: دار الکتاب العربی، بی تا.
- امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، ج2، چ2، نجف اشرف: دار الکتب العلمیة، 1390ق.
- بروجردی، سید علی اصغر، طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، ج2، چ1، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، 1410ق.
- تبریزی، جواد بن علی، تنقیح مبانی الاحکام- کتاب الدیات، چ1، قم:دار الصدیقه الشهیده(علیها سلام)، 1428ق.
- همو، تنقیح مبانی الاحکام- کتاب القصاص، چ1، قم: دار الصدیقه الشهیده(علیها سلام)، 1426ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج،ج2، چ2،قم: دار الهادی مطبعة العلمیة، 1396.
- روحانی، سید محمد صادق حسینی، فقه الصادق(ع)، ج26، چ3، قم: موسسه دارالکتاب، 1414.
- سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج29، چ4، قم: محقق/ مصحح مؤسسه المنار، نشر مؤسسه المنار دفتر حضرت آیة ا...، 1413ق.
- شهید اول، محمد بن مکى عاملی، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، ج4، چ1، قم- ایران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1414 ه ق.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة(شرح اللمعة)، ج10، چ1، قم: انتشارات داوری، 1410.
- همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام،ج15، چ1،بی جا: موسسه معارف اسلامی، 1414.
- شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعةالی تحصیل مسائل الشریعة،ج14 و19 و29، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، بی تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج3و 4، قم: جامعه ی مدرسین، 1404.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج10، چ4، دار الکتب الاسلامیه، 1365ش.
- همو، الخلاف، ج5، قم: موسسه نشر اسلامی، 1407ق.
- همو، المبسوط فی فقه الامامیه، ج7، تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاءآثار الجعفریة، 1387ق.
- همو، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی،قم: انتشارات محمدی، بی تا.
- طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، ج10، چ1، قم: مؤسسه نشراسلامی، 1419ق.
- طبسی، نجم الدین، النفی و التغریب فی مصادر التشریع الاسلامی،چ1، قم، 1416ق.
- عراقی، مجتبی، تحقیق غوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، ج3، چ1، قم: سید الشهداء(ع)، 1403ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام،ج2، بی جا: موسسة ی آل البیت، بی تا.
- همو، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چ1، نجف: موسسه نشر الفقاهه، 1417ق.
- همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج3، چ1، قم: موسسه نشر اسلامی، 1418ق.
- همو، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، ج9، چ1، قم: موسسه نشر اسلامی، 1415ق.
- فاضل آبی، زین الدین ابی علی الحسن، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، ج2، چ1، قم: موسسه نشر اسلامی، 1410ق.
- فاضل اصفهانی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج2، قم: مکتبة السید المرعشی النجفی، 1405.
- فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح الوسیله-کتاب الدیات، چ1، قم: مرکز فقهی ائمه ی اطهار(ع)، 1418ق.
- فخر المحققین،محمد بن الحسن، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، ج4، چ1، قم: 1378.
- قمی، علی بن محمد، جامع الخلاف و الوفاق بین المامیة و بین ائمة الحجاز و العراق، چ1،انتشارات زمینه سازان ظهور امام عصر(ع)، 1379ق.
- کاشانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرائع، ج2، چ1، پاکستان: المکتبة الحبیبیة، 1409ق.
- کلینی، محمّد بن یعقوب، الکافی، ج7، چ3، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
- محقق اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج14، چ1، قم: موسسه نشر اسلامی، 1412ق.
- محقق بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، ج24، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1405ق.
- محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، چ2، تهران: انتشارات استقلال، 1409ق.
- مدنی کاشانى، حاج آقا رضا،کتاب القصاص للفقهاء و الخواص، چ2،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1410 ه ق.
- همو، کتاب الدیات، چ1، قم- ایران: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1408ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال، چ5، قم: موسسه نشر اسلامی، 1416.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،ج42و43، بی جا: دار الکتب الاسلامیة، بی تا.
- وحید خراسانى، حسین، منهاج الصالحین،ج3، چ5، قم- ایران: مدرسه امام باقر علیه السلام، 1428 ه ق.
- ابن نجیم مصری، زین الدین بن ابراهیم،البحر الرائق، ج9، چ1، لبنان: دارالکتب العلمیه، 1418ق.
- گلپایگانی، سیّد محمّد رضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، ج1، چ1، قم: دار القرآن الکریم، 1412ق.
- مجلسی اصفهانی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج10، چ2، قم: موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
- هاشمى شاهرودى، سید محمود، معجم فقه الجواهر، ج2، چ1، بیروت- لبنان: الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، 1417ق.
)