لزوم گذار از ”تعهد به وسیله" به "تعهد به نتیجه" در تفسیرتعهدات دولت در اصل سوم قانون اساسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران، پردیس فارابی

چکیده

اصل سوم قانون اساسی، بیانگر تعهدات دولت- به معنای قوای حاکمه- در برابر ملت است. علی‏رغم دیدگاه غالب در تعهد به وسیله دانستنِ تعهدات دولت، معیارهایی نظیر برخی عبارات و الفاظ اصل سوم، نقش مؤثر متعهدله، برخی رویه‏های شورای نگهبان، لزوم توجه به گذر زمان، همگامی با مقتضیات نوین اجتماعی و مهم‎تر از همه لزوم تفسیر به نفع شهروندان می‏تواند ما را به سویی بکشاند که دست کم برخی از تعهدات مذکور در اصل سوم را جزو تعهدات فوری بدانیم که در هر صورت دولت مکلف به انجام آن است. تعهدات دولت در قبال حقوق مدنی و سیاسی و دست‏کم در مورد حداقل‏های حقوق رفاهی از این نوع تعهدات برشمرده می‏شود. قابلیت مطالبه قضایی و امکان استناد در آرای قضایی و تغییر در بار اثباتی آن از ثمرات اثبات به نتیجه‏بودن تعهدات دولت است. مقاله حاضر پس از تحلیل مفاهیم، به معیارهای تمییز دو نوع تعهد و اثبات به نتیجه‏بودن اکثر تعهدات دولت در اصل سوم می‏پردازد و درنهایت ثمرات حقوقی بحث را بیان کند.

کلیدواژه‌ها


  1. ادیب، مجید؛ اصول مسئولیت مدنی؛ چ1، تهران: میزان، 1382.
  2. امامی، سیدحسن؛ حقوق مدنی؛ ج1، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1340.
  3. ایده، آسبیرون، کاتارینا کراورزه و الن روساس؛ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ ترجمه گروه مترجمان، چ2، تهران: انتشارات مجد، 1391.
  4. تفرشی، محمدعیسی و عبدالحمید مرتضوی؛ «مطالعه تطبیقی تعهد به وسیله و به نتیجه در فقه، حقوق فرانسه و ایران»، فصلنامه فقه و مبانی حقوق؛ ش15، 1388، ص11-32.
  5. جعفری لنگرودی، جعفر؛ مبسوط در ترمینولوژی حقوق؛ ج2، چ3، تهران: گنج دانش، 1388.
  6. حبیب‏نژاد، سیداحمد و عالیه اسمعیلی‏زاده؛ حقوق فرهنگی اقلیت‏های قومی؛ چ1، تهران: مجد، 1395الف.
  7. ـــــ؛ «ماهیت نمایندگی با تکیه بر مفاهیم فقهی- اسلامی»، مجله فقه و حقوق؛ ش8، 1385، ص125-148.
  8. ـــــ؛ «شرایط اعمال تحدید حقوق و آزادی‏ها با تأکید بر تحدید به نام نظم عمومی»، فصلنامه حقوق تطبیقی؛ ش105، 1395ب، ص53-78.
  9. حبیب‏نژاد، سیداحمد، محمد رجبی و زهرا میرزایی؛ «ضمانت‏های کیفری حق‏های اساسی شهروندان در نظام حقوقی ایران» (تألیف مشترک)، فصلنامه جزا و جرم‎شناسی؛ ش1، 1395، ص1-24.
  10. رحمانی، علی و علی فتاحی زفرقندی؛ سلسله جلسات بازخوانی مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی سال 1358: بررسی اصل سوم، موضوع جلسه دوازدهم مشروح مذاکرات؛ تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، 1395.
  11. سنهوری، عبدالرزاق؛ دوره حقوق تعهدات؛ ترجمه محمدحسین دانش‏کیا و سیدمهدی دادمرزی؛ چ1، قم: انتشارات دانشگاه قم، 1382.
  12. طجرلو، رضا؛ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بشر؛ چ1، تهران: نشر دادگستر، 1393.
  13. عمید زنجانی، عباس‏علی؛ فقه سیاسی؛ ج1، تهران: امیرکبیر، 1377.
  14. فتحی، محمد؛ اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان: بررسی اصل سوم؛ تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، 1393.
  15. قاری سیدفاطمی، سیدمحمد؛ «تحلیل مفاهیم کلیدی حقوق بشر معاصر حق، تعهد، آزادی، برابری و عدالت»، مجله تحقیقات حقوقی؛ ش33-34، 1380، ص209-265.
  16. ـــــ؛ حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر اول: درآمدی بر مباحث نظری؛ مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع)؛ چ1، تهران: شهر دانش، 1388.
  17. قهرمانی، نصرالله؛ مسئولیت مدنی وکیل دادگستری؛ چ2، تهران: دادگستر، 1384.
  18. کاتوزیان، ناصر؛ قواعد عمومی قراردادها؛ ج4، چ9، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1394.
  19. ـــــ؛ فلسفه حقوق؛ ج3، چ2، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1381.
  20. گواستنی، ریکاردو؛ «تأملی پیرامون ضمانت‏های حقوق اساسی و نظریه تفسیر»، ترجمه اردشیر امیرارجمند؛ مجله تحقیقات حقوقی؛ ش10، 1371، ص367-382.
  21. متیوسی، آرکریون؛ چشم‏اندازی به توسعه میثاق بین‏الملل حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ ترجمه محمد حبیبی مجنده؛ چ1، قم: دانشگاه مفید، 1388.
  22. مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ ج1، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364.
  23. نصیری خوزانی، مصطفی، پایان‎نامه جبران خسارت ناشی از نقص قرارداد؛ به راهنمایی حسنعلی درودیان؛ تهران: دانشگاه تهران، 1388.
  24. وکیل، امیرساعد و پوریا عسکری؛ قانون اساسی در نظم کنونی؛ چ4، تهران: انتشارات مجد، 1391.
    1. Yearbook of the International Law Commission on the work of its twenty-ninth session; New York, United Nations Publication, 1978.
    2. General Comment 9, The domestic application of the Covenant, Nineteenth session, Geneva, 1998.
    3. Hervey, Tamara K and Kenner, Jeff; Economic and Social Rights under the EU Charter of Fundamental Rights_ A Legal perspective; North America, Hart publishing, 2003.
    4. Loveland, Lan; Constitutional Law Administrative Law and Human Right; Oxford university press, 2009.
    5. Payne, Michael; Henry Shue on Basic Rights: A Biannual Journal Essays in Philosophy; Vol.9, 2008.
    6. The Limburg Principles on the Implementation of the International of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, United Nation, 1987.