اصل بر نظارت در امور عمومی با نگاه به آموزه های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

در ضرورت نظارت به عنوان یک روش پیشگیری از بزهکاری، جای هیچگونه بحث و تردیدی وجود ندارد لیکن پذیرش اصل بر نظارت در امور عمومی منشأ تحول در سیاست مقابله با بزهکاری در سازمان ها و نهادهای عمومی خواهد شد. قبل از آن هم تردیدی نیست که در امور خصوصی و زندگی اجتماعی روزمره مردم اصل بر پرده پوشی، عدم تجسس، طهارت، پاکی، تقوای افراد جامعه، خیر خواهی و صحت رفتارهای آن هاست. اصل بر نظارت مبتنی بر اصل عدم خیرخواهی است که اهمیت امور عمومی و ضرورت پرهیز از ریسک به امید خودکنترلی افراد آن را ایجاب می کند. اصل بر این است که هر گونه نظار در امور عمومی اعم از نظارت الکترونیک، شنود، مامور مخفی و امثال آن در فضای اداری و حکومتی امری مجاز و ضروری است. بر خلاف تصور عموم،در آموزه های اسلامی اصل بر نظارت بر اساس فرض عدم خیرخواهی است که مقاله به بررسی و بیان ادله این امر در منابع اسلامی و آثار گسترده آن بر اتخاذ سیاست جنایی کارآمد در مقابله با جرایم در حوزه امور عمومی است.

کلیدواژه‌ها


1.ابوالحسن تنهایی، حسین؛ 13 جستار در تاریخ جامعه‌شناسی؛ : فتح دانش، 1373.
2.ابوزهره، محمّد؛ الشافعى، حیاته و عصره؛ قاهره:  1405ق.
3.اخوان کاظمی، بهرام؛ نظارت در نظام اسلامی؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
4.امینی، عبدالحسین؛ الغدیر؛ بیروت:  العربی، 1403ق.
5.بارنز، هری المر و هوارد پل  تاریخ اندیشه اجتماعی؛ ترجمه و اقتباس جواد یوسفیان و علی‌اصغر مجیدی؛ تهران: امییر، 1375.
6.برگمن، گری‌گوری؛ حمام فلسفه؛ ترجمه علی غفاری؛ تهران: یر، 1384.
7.بشیریه، حسین؛ دولت عقل؛ تهران: مؤسسه نشر علوم نوین، 1374.
8.جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین؛ الروضة البهیة؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
9.الجوزیه، ابن‌قیم؛ اعلام الموقعین عن رب العالمین؛ بیروت:  العلمیه، 1414ق.
10.چالموز، آلن؛ چیستى علم؛ ترجمه سعید زیباکلام؛ تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1374.
11.حبیب‌نژاد، سیداحمد و زهرا عامری؛ «مبانی نظارت در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله علوم سیاسی؛ ش65، بهار 1393، ص32-7.
12.حرّ عاملی، محمدبن‌حسن؛ وسائل‌الشیعة؛ بیروت: انتشارات مؤسسسه آل‌البیت لإحیاءالتراث، 1414ق.
13.یم، سیدمحسن؛  العروةالوثقى؛ قم:  آیت‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
14.یم، محمدتقى؛ الأصول العامة للفقه المقارن؛ قم: مؤسسة النشر الإسلامى، 1423ق.
15.خمینى، سیدروح‌الله؛ ولایت فقیه؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۹.
16.خمینی، سیدروح‌الله؛ تحریرالوسیله؛ قم: انتشارات دارالعلم، 1379.
17.خمینی، سیدمصطفی؛ مستند تحریرالوسیله؛ تهران: مؤسسه تنطیم و نشر آثار امام خمینی، 1418ق.
18.داوری، محمد و علی سلیمی؛ جامعه‌شناسی ی؛ تهران: انتشارات حوزه و دانشگاه، 1380.
19.رضایی، محمدجواد و مهدی موحدی  «تبیین و ارزیابی نظریه انتخاب عمومی»، مجله اقتصاد تطبیقی؛ سال اول شماره دوم، پاییز و زمستان 1389، ص26-1.
20.رضوی، سیدمنصور و زهراسادات مشکاتی؛ بزهکاری به‌عنوان آسیب اجتماعی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382.
21.روسو، ژان  قرارداد اجتماعی؛ ترجمه غلامحسین زی‌زاده؛ تهران:  سهامی چهر، ۱۳۵۸.
22.ساروخانی، باقر؛ درآمدی بر دائرةالمعارف علوم اجتماعی؛ تهران: انتشارات یهان، 1380.
23.طاهری، ابوالقاسم؛ تاریخ اندیشه‌های سیاسی در غرب؛ تهران: نشر قومس، 1379.
24.طباطبایی حکیم، سیدمحسن؛ مستمسک العروةالوثقی؛ نجف: نشر آداب، 1390ق.
25.طبیبی، حشمت‌الله؛ مبادی و اصول جامعه‌شناسی؛ تهران: ی اسلامیه، 1364.
26.عاملى، جمال‌الدین حسن؛ معالم‌الدین و ملاذ المجتهدین؛ چ1، قم: مؤسسة النشر الإسلامى، 1365.
27.عمید زنجانی، عباسعلی؛ نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری؛ تهران: دانشگاه تهران، 1389.
28.غزالى، محمد؛ المستصفى من علم‌الأصول؛ چ1، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1417ق.
29.قزلسفلى، محمدتقى؛ بازخوانى اندیشه ‏68؛ تهران: نشر فرهنگ و اندیشه؛ 1377.
30. فردری تاریخ فلسفه؛ ترجمه امیر جلال‌الدین اعلم؛ ج5، تهران: سروش، ۱۳۶۲.
31. جورج؛ تاریخ فلسفه سیاسی؛ ترجمه خشایار دیهیمی؛ تهران: نشر نی، 1395.
32.ینی، محمدبن‌یعقوب؛ ی؛ ج2، بیروت:  الإسلامیه، 1365.
33.گرجی، ابوالقاسم؛ «قانون و  در اسلام»، نشریه  حقوق و علوم سیاسی؛ ش۲۳، بهار و تابستان ۱۳۶۶، ص32-10.
34.گسن، ریمون؛ مقدمه‌ای بر جرم‌شناسی؛ ترجمه مهدی ی‌نیا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1370.
35.‌بن‌انس (امام )؛ الموطأ؛ گردآوری محمد فوأد عبدالباقی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1406ق.
36.ماوردی، ابوالحسن؛ ‌السلطانیة؛ قم:  الاعلام الاسلامی، 1406ق.
37.محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان‌ قم: دارالحدیث، 1422ق.
38.محمدی عراقی، محمود و دیگران؛ درآمدی بر جامعه‌شناسی اسلامی (2)؛ تهران: سمت، 1373.
39.مطهرى، مرتضی؛ سیرى در نهج‌البلاغه؛ قم: انتشارات صدرا، 1354.
40.مطهری، مرتضی؛ آشنایی با علوم اسلامی (فقه)؛ قم: انتشارات صدرا، [بی‌تا].
41.میرخلیلی، سیدمحمود؛ «سد ذرائع و پیشگیری از ی در آموزه‌های اسلامی»، حقوق اسلامی؛ ش31، زمستان 1390، ص125-95.
42.میرخلیلی، سیدمحمود؛ پیشگیری وضعی از ی با نگاهی به سیاست جنایی اسلام؛ تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
43.هرولد  اچ. ویریچ و سیریل اودانل؛ اصول مدیریت؛ ترجمه  مهدویان، سیدامین‌الله علوی و محمدعلی طوسی؛ تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، 1385.
44.ویلیامز، فرانک پی و ماری لین دین مک‌شین؛ نظریه‌های جرم‌شناسی؛ ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی؛ تهران: نشر میزان، 1383.
45.یعقوبی، احمد‌بن‌اسحاق؛ تاریخ یعقوبی؛ بیروت: انتشارات دار صادر، 1379ق.
46.Akers, Ronald. L; Rational choise; deterrence and learning theory, journal of law and criminology, 8l (3) , 1990.
47.Becker - g. s. , "crime and punishment: an economic approach", journal of political. Economy, 76: 2, 1997.
48.-Clarke-Ronald, Theoritical Back ground to crime prevention through environmental design (CPTED) and situational prevention, published by Australian institute of criminology. Sydeny. June1989.
49.Downs, Antony, An Economic Theory of Political Action in a Democracy, Journal of Political Economy, Vol. 65, 1957.
50.Walter, Reckless –. C , The crime problem , New yourk: Appleton, 1967.