شرط پرداخت از مال معین در عقد ضمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده حقوق دانشگاه قم

چکیده

عقد ضمان در فقه امامیه و قانون مدنی ایران موجب نقل دین از ذمة مضمون‌عنه به ذمة ضامن می‌گردد نه ایجاد تضامن بین ضامن و مضمون‌عنه. بنابراین، اگر ضامن از اعتبار مالی و خوش‌حسابی بیشتری نسبت به مضمون‌عنه برخوردار نباشد، عقد ضمان علی‌القاعده نمی‌تواند وثیقة بیشتر و بهتری در اختیار مضمون‌له قرار دهد: عقد ضمان وی را با ذمة دیگری مواجه می‌کند و خطر دست نیافتن به طلب هنوز باقی است. یکی از راه‌های کاهش این خطر این است که ضمان به یک مال معین ارتباط داده شود؛ بدین صورت که در عقد شرط شود که دین از مال معینی پرداخت گردد. به نظر بسیاری از فقها چنین شرطی صحیح است. شرط مذکور آثار مهمی دارد که در این مقاله بدانها پرداخته شده است؛ از جمله این که تصرف ضامن در مال مورد شرط ممنوع است و مضمون‌له در استیفای دین خود بر سایر غرما مقدم است. از این لحاظ می‌توان شرط پرداخت از مال معین را نوعی توقیف خصوصی مال دانست. با این کار، ضامن از تصرف در مال ممنوع می‌شود و منافع مضمون‌له به طرز مناسبی تأمین می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1. اردبیلی، مولی احمد؛ مجمع الفائده و البرهان؛ ج9، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
    2. اصفهانى، محمدحسین کمپانى؛ حاشیه کتاب المکاسب؛ ج3، چ1، قم: أنوار الهدى، 1418ق.
    3. بصرى‌بحرانى، محمدامین (زین‌الدین)؛ کلمه التقوى؛ ترجمه: سیدجواد وداعى؛ ج6، چ3، قم: [بی‌نا]، 1413ق.
    4. تسترى، اسدالله؛ مقابس الأنوار؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، [بی‌تا].
    5. جزائرى، سیدمحمدجعفر؛ هدى الطالب فی شرح المکاسب؛ ج7، چ1، قم: مؤسسه دار الکتاب، 1416ق.
    6. حکیم، سیدمحسن؛ مستمسک العروة الوثقى؛ ج12 و 13، چ1، قم: مؤسسه دار التفسیر، 1416ق.
    7. حلّى (فخرالمحققین)، محمدبن‌حسن؛ إیضاح الفوائد؛ ج2 و 3، چ1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
    8. حلّى (محقق حلّی)، جعفربن‌حسن؛ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ ج2، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
    9. سبزوارى، سیدعبدالأعلى؛ مهذّب الأحکام؛ ج20، چ4، قم: مؤسسه المنار، 1413ق.
    10. شیخ‌طوسى، محمدبن‌حسن؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ ج2، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه، 1387ق.
    11. صیمرى، مفلح‌بن‌حسن؛ غایة المرام؛ ج2، چ1، بیروت: دار الهادی، 1420ق.
    12. عاملى (شهید ثانی)، زین‌الدین‌بن‌على؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعه الدمشقیه؛ ج4، چ1، قم: کتاب‌فروشى داورى، 1410ق.
    13. ـــــــــ؛ حاشیه شرائع الإسلام؛ قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1422ق.
    14. ـــــــــ؛ مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام؛ ج4، چ1، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه، 1413ق.
    15. عاملى، سیدجوادبن‌محمد حسینى؛ مفتاح الکرامه؛ ج16 و 18، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.
    16. علامه حلّى، حسن‌بن‌یوسف؛ تذکرة الفقهاء؛ ج14، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت:، [بی‌تا].
    17. ـــــــــ؛ قواعد الأحکام؛ ج2، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
    18. محقق کرکی، على‌بن‌حسین عاملی؛ جامع المقاصد؛ ج5، چ2، قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1414ق.
    19. نائینى، میرزامحمدحسین غروى؛ منیة الطالب فی حاشیه المکاسب؛ ج1، چ1، تهران: المکتبه المحمدیه، 1373ق.
    20. نجفى، محمدحسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام؛ ج26، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، [بی‌تا].
    21. یزدى، سیدمحمدکاظم طباطبایى؛ العروة الوثقى؛ ج4 و 5، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.