2
استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران
چکیده
فقه جزایی اسلام، هدفمحور و هدف آن، اصلاح فرد و جامعه است. همراستایی مبانی فقهی با این هدف، از یک سو موجب شدت ماهوی مجازاتهای اسلامی و از سوی دیگر کمتر جلوه یافتن جنبه تخفیفی و مسامحی در حدود حقاللهی شده است؛ هرچند در مقام عمل و برای نیل به همان هدف، این جنبه به دقت مطمح نظر قرار میگیرد. سؤال تحقیق عبارت است از اینکه مبانی فقهی تخفیف و مسامحه در حدود حقاللهی چیست. در این پژوهش با روش عقلی استنباطی و نیز استنباط عقلی از نصوص، منابع فقهی واکاوی و قاعده تخفیف و مسامحه در حدود حقاللهی اصطیاد میشود. مقاله حاضر با تتبع در روایات و آرای فقیهان و تحلیل و بررسی استدلالات ایشان درخصوص توبه و عفو در حدود، تخفیف و مسامحه در حد زنا با امکان تعمیم به حدود دیگر، قواعد فقهی مرتبط، بزهپوشی، و سقوط و کاهش مجازات، این قاعده را اصطیاد و بر این یافته تأکید کرده که بنا و مذاق فقه جزایی اسلام، تخفیف و مسامحه در حدود حقاللهی و غرض غایی آن، اصلاح فرد و جامعه است و برای رسیدن به این هدف، بهاضطرار از مجازات نیز استفاده میکند.