ممنوعیت فقهی استفاده از سلاح هسته‌ای در شرایط اضطرار جنگی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

2 پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

سلاح هسته‌ای را باید هراس‌انگیزترین و پرمخاطره‌ترین ابزار موجود در دست بشر بشمار آورد. از طرفی کارایی بالای این سلاح در پایان‌بخشیدن آنی جنگ، برخی کشورها را به تولید و حتی استفاده از آن واداشته، و از طرف دیگر پیامدهای اسفناکی که حاصل تولید و استفاده از این سلاح می‌باشد، بستر گسترده‌ای را برای مباحث حقوقی و اخلاقی گشوده است. همچنین می‌توان جایگاه این مباحث را در دانش فقه بر اساس ادله نقلی و عقلی بدست آورد و موضع روشنی از نظام حقوقی اسلام در این حوزه را عرضه نمود. 
مقاله پیش روی استفاده از سلاح هسته‌ای در حالت اضطرار جنگی که بقا و عدم شکست در جنگ نیازمند بکارگیری این سلاح است را مورد بررسی قرار می‌دهد. این نوشتار با رویکرد فقهی و با محورقراردادن ادله نقلی و عقلی درصدد دست‌یابی به حکم تکلیفی استفاده از این سلاح در وضعیت اضطرار جنگی می‌باشد. با بازخوانی مجدد قاعده اضطرار در فقه شیعه و منابع استنباط حکم، می‌توان ضابطه «ضرر اقلّ» را به عنوان یکی از ضوابط اجرایی این قاعده مطرح کرد. با درک مفاد این ضابطه و با درک پیامدهای خسارت‌بار ناشی از سلاح هسته‌ای می‌توان به حکم حرمت استفاده از این سلاح در شرایط اضطرار جنگی وصول یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. انصاری. محمدعلی. 1415 ق. الموسوعةالفقهیةالمیسرة. قم. مجمع الفکر الاسلامی. چاپ اول.
  2. ابن‎ادریس حلی، محمد. 1410 ق. السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم. دفتر انتشارات اسلامی. چاپ دوم.
  3. ابن‌حزم، علی‌بن‌احمد. [بی‌تا]. المحلی. بیروت. دارالفکر.
  4. ابن‌رجب، زین الدین عبدالرحمن‌بن‌احمد. 1419 ق. تقریر القواعد و تحریر الفوائد. عربستان. دار ابن‌عفان. چاپ اول.
  5. ابن‌عاشور، محمدبن‌طاهر. [بی‌تا]. التحریر و التنویر. بیروت. مؤسسة التاریخ. چاپ اول.
  6. ابن‌قدامه، عبدالله. [بی‌تا]. المغنی. بیروت. دار الکتاب العربی.
  7. بحرالعلوم، سید مهدی، 1405 ق. الفوائد الرجالیة. تهران. مکتبة الصادق. چاپ اول.
  8. تبریزی، جواد. 1426 ق. تنقیح مبانی الاحکام- کتاب القصاص. قم. دار الصدیقة الشهیدة. چاپ دوم.
  9. تبریزی، جواد. [بی‌تا]. استفتاءات جدید. قم. [بی‌نا].
  10. جعفری، محمدتقی، 1419 ق. رسائل فقهی. تهران. مؤسسه منشورات کرامت. چاپ اول.
  11. حر عاملی، محمدبن‌حسن. 1409 ق. وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. قم. مؤسسه آل البیت. چاپ اول.
  12. حسینی روحانی، سیدصادق. 1412 ق. فقه الصادق. قم. دار الکتاب. چاپ اول.
  13. حسینی شیرازی، سیدمحمد. [بی‌تا]. الفقه- کتاب‌ الجهاد، الامر بالمعروف و النهی عن المنکر. قم. دار القرآن الحکیم.
  14. حسینی شیرازی، سیدمحمد. 1413 ق. الفقه- القواعد الفقهیة. قم. [بی‌نا].
  15. حکمت‌نیا، محمود. 1392. «سلاحهای کشتارجمعی و مبانی فقهی و حقوقی ممنوعیت استفاده از آنها». مجله حقوق اسلامی. سال10. ش38.
  16. حلبی، تقی الدین ابوالصلاح. 1403 ق. الکافی فی الفقه. اصفهان. کتابخانه امام امیرالمؤمنین. چاپ اول.
  17. حلی (علامه)، حسن‌بن‌یوسف. 1420 ق. تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة. قم. مؤسسه امام صادق. چاپ اول.
  18. _______. 1414 ق. تذکرة الفقهاء. قم. موسسه آل البیت. چاپ اول.
  19. _______. 1413 ق. قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم. دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول.
  20. _______. 1412 ق. منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد. مجمع البحوث الاسلامیة. چاپ اول.
  21. حلی (محقق)، نجم الدین. 1408 ق. شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم. مؤسسه اسماعیلیان. چاپ دوم.
  22. حلی، یحیی‌بن‌سعید. 1405 ق. الجامع للشرائع. قم. مؤسسة سیدالشهداء العلمیة. چاپ اول.
  23. خمینی، سیدروح الله. 1389. صحیفه امام. تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. چاپ پنجم.
  24. خوئی، سید ابوالقاسم. 1416 ق. صراط النجاة. قم. مکتب نشر المنتخب. چاپ اول.
  25. الدسوقی، محمد. [بی‌تا]. حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر. بیروت. دار احیاء الکتب العربیة.
  26. الرملی، شمس الدین. 1412 ق. نهایة المحتاج الی شرح المنهاج. بیروت. دار احیاء التراث العربی. چاپ اول.
  27. زمخشری، جارالله محمودبن‌عمر. 1417 ق. الفائق فی غریب الحدیث. بیروت. دار الکتب العلمیة.
  28. سبزواری، سید عبدالاعلی. 1413 ق. مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم. مؤسسه المنار. چاپ چهارم.
  29. سبزواری، علی مؤمن. 1421 ق. جامع الخلاف و الوفاق. قم. زمینه‌سازان ظهور. چاپ اول.
  30. السبکی، تاج الدین عبدالوهاب. 1411 ق. الاشباه و النظائر. بیروت. دارالکتب العلمیة. چاپ اول.
  31. السرخسی، شمس الدین. 1406 ق. المبسوط. بیروت. دارالمعرفة.
  32. السید خطاب، حسن. 1430. «الضرورات تبیح المحظورات و تطبیقاتها المعاصرة فی الفقه الاسلامی». مجله الاصول و النوازل. شماره 2.
  33. سیستانی، سیدعلی. 1414 ق. قاعدة لا ضرر و لا ضرار. قم. مکتب سماحة آیة الله العظمی السید السیستانی.
  34. السیوطی، عبدالرحمن. 1399 ق. الأشباهو النظائر. مکه. دار الباز. چاپ اول.
  35. الشافعی، محمدبن‌ادریس. 1400 ق. الام. بیروت. دار الفکر. چاپ اول.
  36. الشربینی الخطیب، محمد. 1377 ق. مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج. بیروت. دار احیاء التراث العربی.
  37. الشوکانی، محمدبن‌علی. 1973 م. نیل الاوطار من احادیث سید الاخیار شرح منتقی الاخبار. بیروت. دارالجیل.
  38. صادقی تهرانی، محمد. [بی‌تا]. اصول الإستنباط بین الکتاب و السنة. قم. انتشارات شکرانه.
  39. صدر، سیدمحمد. 1420 ق. ما وراء الفقه. بیروت. دار الاضواء. چاپ اول.
  40. صدقی، محمدبن‌احمد آل بورنو ابوحارث الغزی. 1416 ق. الوجیز فی ایضاح قواعد الفقه الکلیة. بیروت. مؤسسة الرسالة. چاپ چهارم.
  41. صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌بابویه. 1386 ق. علل الشرائع. قم. کتابفروشی داوری. چاپ اول.
  42. طباطبائی، سیدعلی. 1418 ق. ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. قم. مؤسسه آل البیت. چاپ اول.
  43. طباطبائی حکیم، سیدمحمدسعید، 1422 ق. مرشد المغترب. نجف. دفتر آیة الله. چاپ اول.
  44. طرابلسی، قاضی عبدالعزیز ابن براج. 1411 ق. جواهر الفقه. قم. دفتر انتشارات اسلامی. چاپ اول.
  45. طوسی، محمدبن‌حسن. 1407. الخلاف. قم. دفتر انتشارات اسلامی. چاپ اول.
  46. _____. 1387 ق. المبسوط فی فقه الامامیه. تهران. المکتبة المرتضویة. چاپ سوم.
  47. _____. 1400 ق. النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت. دار الکتاب العربی. چاپ دوم.
  48. عاملی (شهید ثانی)، زین الدین. 1410 ق. الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم. کتابفروشی داوری. چاپ اول.
  49. ______________. 1413 ق. مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم. مؤسسة المعارف الاسلامیة. چاپ اول.
  50. عاملی (شهید اول)، محمدبن‌مکی، 1417 ق. الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة. قم. دفتر انتشارات اسلامی. چاپ دوم.
  51. عراقی، ضیاء الدین. 1414 ق. شرح تبصرة المتعلمین. قم. دفتر انتشارات اسلامی. چاپ اول.
  52. علیدوست، ابوالقاسم. 1390. فقه و مصلحت. تهران. انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. چاپ دوم.
  53. عمید زنجانی، عباس‌علی. 1383. فقه سیاسی. تهران. انتشارات امیرکبیر.
  54. قمی گیلانی، ابوالقاسم. 1413 ق. جامع الشتات فی اجوبة السؤالات. تهران. مؤسسه کیهان. چاپ اول.
  55. الکاسانی، علاء الدین. 1409 ق. بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. پاکستان. المکتبة الحبیبیة. چاپ اول.
  56. کاشف الغطاء، جعفر. [بی‌تا]. کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء. قم. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. چاپ اول.
  57. کاشف الغطاء، محمدحسین. 1359 ق. تحریر المجلة. نجف. المکتبة المرتضویة. چاپ اول.
  58. کلینی، محمدبن‌یعقوب. 1429 ق. الکافی. قم. دار الحدیث. چاپ اول.
  59. مصطفوی، حسن. 1402 ق. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران. مرکز الکتاب. چاپ اول.
  60. مغنیه، محمدجواد. 1981 م. التفسیر الکاشف. بیروت. دار العلم. چاپ اول.
  61. مکارم شیرازی، ناصر. 1421 ق. الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم. مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب. چاپ اول.
  62. ____________. 1425ق. انوار الفقاهة- کتاب البیع. قم. مدرسة الامام علی‌بن‌ابی‌طالب. چاپ اول.
  63. نجفی، محمدحسن، 1404ق. جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت. دار احیاء التراث العربی. چاپ هفتم.
  64. نراقی، احمد. 1415ق. مستند الشیعة فی احکام الشریعة. قم. مؤسسه آل البیت. چاپ اول.
  65. النووی، محیی الدین. [بی‌تا]. المجموع شرح المهذب. بیروت. دار الفکر.
حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 61
تابستان 1398
صفحه 113-142

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار