دانشیار گروه حقوق جزا و جرمشناسی دانشکده حقوق دانشگاه تبریز
چکیده
بزهدیدهشناسی علمی، نخستین رویکرد در بزهدیدهشناسی است که به مطالعه خصوصیات شخصیتی بزهدیدگان و نقش سببی و علیّ آنان در ارتکاب جرم میپردازد. براساس این رویکرد خصوصیات زیستی، روانی، اجتماعی و سایر اوضاع و احوال پیرامونی بزهدیده و رابطهاش با بزهکار نقش مهمی در فرایند گذار از اندیشه به عمل مجرمانه ایفاء میکند. بنابراین شناسایی این ویژگیها و سایر اوضاع و احوال ماقبل جنایی و انواع رابطة بزهدیدگان با بزهکاران و مدیریت و کنترل آنها نقش مهمی در پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثه از بزه-دیدگی و بزهکاری ایفا میکند. حال با توجه به این آموزهها، مسأله اصلی این پژوهش این است که سیاست جنایی تقنینی ایران تا چه اندازه این آموزهها را در فرایند قانونگذاری مورد توجه قرار داده است و چه ایرادهایی بر رویکرد قانونگذار از این جهت وارد است؟ یافتههای این پژوهش نشان میدهد که این آموزهها ازجهت پیش بینی مقررات ناظر بر تعدیل یا حذف مسئولیت کیفری مرتکب بر مبنای تقصیر بزه دیده و حمایتهای کیفری تشدیدی و یاافتراقی از بزه دیدگان آسیب پذیر و ممنوعیت برقراری ارتباط میان بزهکار و بزه دیده در موارد خاص ،(در حقوق کیفری) و وضع مقررات پیشگیرانه بزهدیده مدار و موقعیت محور (درحقوق پیشگیری)، سیاست جنایی ایران را به صورت نسبی تحت تأثیر قرار داده است. این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی انتقادی میزان تأثیرگذاری و بازتاب این آموزهها در قلمروهای فوق پرداخته است.
ابراهیمی، شهرام؛ «رویکرد قانونگذار به پیشگیری از جرم در قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مقابله با فساد»؛ پژوهشنامه حقوق کیفری، سال6، ش2، پاییز و زمستان 1394.
ابراهیمی، شهرام؛ «پیشگیری در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392: چرایی، چیستی و چگونگی»؛ فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش78، تابستان 1395.
جمعی از نویسندگان؛ دانشنامه بزهدیدهشناسی و پیشگیری از جرم؛ ج1، چ1، تهران: نشر میزان، 1393.
جوان جعفری، عبدالرضا و فرهاد شاهیده؛ «رفتار و گفتار تحریک آمیز بزهدیده در قوانین و مقررات کیفری و رویه قضایی»؛ آموزههای حقوق کیفری، ش5، بهار و تابستان 1392.
رایجیان اصل، مهرداد؛ بزهدیدهشناسی حمایتی؛ چ1، تهران: نشر دادگستر، 1384.
نجفی ابرند آبادی، علیحسین؛ تقریرات درس جرمشناسی پیشگیری؛ دوره دکترای دانشگاه تربیت مدرس، 1385.
نجفی ابرندآبادی، علیحسین؛ «از حقوق کیفری بزهدیدهمدار تا عدالت ترمیمی»؛ در: مهرداد رایجیان اصل؛ بزهدیده در فرایند کیفری؛ تهران: نشر خط سوم، 1379.
نجفی ابرندآبادی، علیحسین؛ «درآمدی بر جنبههای مختلف سیاست جنایی در قبال موادمخدر»؛ در: مجموعه مقالات همایش بینالمللی علمی ـ کاربردی جنبههای مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر؛ ج1، تهران: روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، 1381.
نجفی، شیخ محمدحسن؛ جواهرالکلام؛ ج43، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1983م .
نیازپور، امیرحسن؛ «اساسیسازی حقوق پیشگیری از جرم در ایران»؛ پژوهش حقوق کیفری، ش6، بهار 1393.
نیکزاد، عباس و سید غلامعلی جورسرایی؛ «مرگ ترحمآمیز از دیدگاه اسلام»؛ مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، ویژهنامه 1، زمستان 1391.
Bergelson, Vera; Victims and Perpetrators: An Argument for Comparative Liability in Criminal Law; New York: Rutgers schools of law, 2007.