بررسی نهاد تحول عقد در فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه قم

چکیده

ممکن است در زمان انعقاد قرارداد، طرفین الفاظی را ضمن عقد بگزینند که با مقتضای عقد ظاهری، منافات داشته باشد؛ با این حال گاهی ارکان عقد صحیح دیگری در عقد باطل موجود است که می‎تواند مورد شناسایی قرار گیرد، بر این اساس کشورهای عربی، تحت شرایطی نهاد تحول عقد را با پیروی از حقوق آلمان پذیرفته‎‎اند. چالش اصلی این نظریه اینست که چگونه می‎توان با الفاظی که برای انعقاد عقد مشخصی وضع شده است، عقد دیگری را اراده کرد؟ این نظریه مبتنی بر اصل صحت عقد، لزوم توجه به معنای عقد، مقاصد طرفین و حمایت از نظریه اعتماد، قرار گرفته است؛ در واقع برای انعقاد عقد، توجه به قصد واقعی طرفین ملاک است و الفاظ باید مطابق با آن تفسیر شود تا عقد دوم را بتوان صحیح تلقی کرد و به عنوان جانشین عقد ظاهری، توصیف کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1.  

    1. امامى، سید حسن؛ حقوق مدنى؛ ج1، چ25، تهران: انتشارات اسلامیه، 1384.
    2. انصاری، شیخ مرتضی؛ مکاسب؛ ج3، چ1، قم: چاپ کنگره، 1415ق.
    3. بجنوردى، سید حسن؛ القواعد الفقهیة؛ ج3، چ1، قم: نشر الهادی، 1419 ق.
    4. بحر العلوم، محمد بن محمد تقى؛ بلغة الفقیه؛ ج1، چ4، تهران: منشورات مکتبة الصادق، 1403ق.
    5. بحرانى، آل عصفور؛ الحدائق الناضرة؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
    6. بکر، عصمت عبدالمجید؛ نظریة العقد فی القوانین المدنیة العربیة؛ چ1، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1971م.
    7. بهبهانى، محمد باقر؛ رسالة عملیة متاجر؛ چ1، تهران: نشر شیخ رضا تهرانی، 1310ق.
    8. البورنو، محمد صدقی و ابوحارث الغزّی؛ موسوعة القواعد الفقهیّة؛ چ1، بیروت: الرسالة الناشرون، 2003م.
    9. ترکمانیه غزال، محمد عمار؛ «الإشکالیات التطبیقیة لنظریة تحول العقد»؛ مجلة کلیة العسکریه للعلوم اداریه والقانونیة، عدد الأول، 2014م.
    10. جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ عقد حواله؛ چ3، تهران: گنج دانش، 1378.
    11. حسنى، هاشم معروف؛ نظریة العقد فی الفقه الجعفری؛ چ3، بیروت: منشورات مکتبه هاشم، [بی‎تا].
    12. حلّى، علامه؛ تحریر الأحکام؛ ج2، چ1، قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1420ق.
    13. ــــــ؛ قواعد الأحکام؛ ج3، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
    14. خرازی، سیدمحسن؛ مجلة فقه اهل بیت؛ ج45، چ1، قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، [بی‎تا].
    15. خراسانى، آخوند محمد کاظم؛ حاشیة المکاسب؛ چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1406ق.
    16. خوانسارى، محمد امامى؛ الحاشیة الثانیة على المکاسب؛ در یک جلد، چ1، [بی‌جا]: [بی‌نا]، [بی‎تا].
    17. خویى، سید ابوالقاسم؛ مصباح الفقاهة؛ ج3، چ1، [بی جا]: [بی نا]، 1413ق.
    18. دبیان، أبو عمر؛ المعاملات المالیة اصالة ومعاصرة؛ ج9، چ1، ریاض: مکتبه الملک فهد الوطنیه، 1432ق.
    19. راشد، علی ابراهیم؛ رسالة التحول فی الأشیاء و التصرفات و العقود؛ قاهره: کلیه دارالعلوم، 1421ق.
    20. زحیلی، وهبه بن مصطفى؛ الفقه الإسلامی وأدلته الفقهیه؛ ج1، چ4، دمشق: دار الفکر، [بی‎تا].
    21. زهیر، محمد؛ الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله؛ ج7، چ1، دمشق: جامعه دمشق، 1422ق.
    22. السحیلی، ابراهیم؛ رسالة تحول العقد المالی و اثره؛ جده: جامعة الامام محمد بن سعود إسلامیه، 1425ق.
    23. سراج، محمد احمد؛ نظریة العقد و التعسف فی استعمال الحق؛ چ1، اسکندریه: دار المطبوعات، 1988م.
    24. سنهوری، عبد الرزاق احمد؛ الوسیط فی شرح القانون المدنی؛ ج1، چ1، بیروت: دار احیاء تراث العربی، [بی‎تا].
    25. ــــــ؛ مصادر الحق فی فقه الاسلامی؛ ج4، چ1، بیروت: مؤسسه تاریخ العربی، [بی‎تا].
    26. ــــــ ؛ نظریة العقد؛ ج2، چ1، تهران: خرسندی، 1391.
    27. سیوطی، جلال الدین؛ الأشباه والنظائر؛ چ1، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
    28. شبانی، علی کاظم؛ تحوّل العقد فی نطاق القانون المدنی؛ چ1، بیروت، منشورات الحقوقی، 2015م.
    29. شربینی، شمس الدین؛ مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج؛ ج2، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415م.
    30. شعرانى، ابو الحسن؛ تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین؛ ترجمه، ج2، چ1، تهران: منشورات اسلامیه، 1412ق.
    31. شهیدی، مهدی؛ اصول قراردادها و تعهدات؛ چ2، تهران: مجد، 1381.
    32. صیمرى، مفلح بن حسن؛ غایة المرام؛ ج2، چ1، بیروت: دار الهادی، 1420ق.
    33. طلبه، انوار؛ انحلال العقود؛ چ1، اسکندریه: مکتبه الجامع الحدیث،2004 م.
    34. عاملى، حرّ؛ وسائل الشیعه؛ ج6، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع)، 1409 ق.
    35. عاملى، سید جواد؛ مفتاح الکرامة؛ ج19، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419 ق.
    36. عاملى، شهید ثانى؛ مسالک الأفهام؛ ج5، چ1، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
    37. عاملى، کرکى؛ جامع المقاصد؛ ج11، چ1، قم: مؤسسه آل‎البیت (ع)، 1412ق.
    38. عبدی پور، ابراهیم؛ مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت؛ چ1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.
    39. عبود هرموش، شیخ محمود؛ القاعدة الکلیة اعمال الکلام اولی من اهماله؛ چ1، بیروت: النشر و التوزیع، 1406ق.
    40. عطیه، احمد ابراهیم؛ بطلان، فسخ و صوریة عقد البیع؛ چ1، قاهره: دارالراضی، 2010م.
    41. عیسی تفرشی، محمد و جلیل قنواتی؛ «ارکان عقد مضاربه در حقوق اسلام و حقوق مدنی ایران»؛ مجله حقوقی دانشگاه تربیت مدرس، ش9، 1377.
    42. الفتلاوی، صاحب عبید؛ تحول العقد؛ چ1، عمان: دار الثقافة للنشر و التوزیع، 1997م.
    43. فرج الصده، عبدالمنعم؛ نظریة العقد؛ چ1، بیروت: دارالنهضة العربیة، 1974م.
    44. قاسم زاده، مرتضی؛ اصول قرارداها و تعهدات؛ چهشتم، تهران: دادگستر، 1387.
    45. قزوینى، على موسوى؛ ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام؛ ج2، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1424ق.
    46. کلینى، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛ ج5، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
    47. کاتوزیان، ناصر؛ قواعد عمومی قراردادها؛ ج3، چ10، تهران: انتشار، 1392.
    48. کاهل، عمرعبدالله؛ رسالة القواعد الفقهیة الکبری و اثرها فی المعاملات المالیة؛ قاهره: جامعه الأزهر الشریف، [بی‎تا].
    49. گلپایگانی، محسن؛ «تبدل جوهری»؛ [پایگاه اینترنتی] پژوهشکده باقرالعلوم، 24 آبان 1393، به آدرس: http://pajoohe.ir/Transubstantiation__a-42372.aspx
    50. مجموعه من المؤلفین؛ الموسوعة الفقهیة الکویتیة؛ ج30، چ2، کویت: مطابع دار الصفوة، 1404ق.
    51. مصطفوى، سید محمد کاظم؛ فقه المعاملات؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1423ق.
    52. نجفى، کاشف الغطاء؛ أنوار الفقاهه (کتاب البیع)؛ چ1، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء، 1422ق.
    53. نجفى، محمدحسن؛ جواهر الکلام؛ ج27، چ1، بیروت: دار احیاء تراث العربی، 1404ق.
    54. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى؛ عوائد الأیام؛ چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه، 1417ق.
    55. همدانى، آقا رضا؛ حاشیة کتاب المکاسب؛ چ1، قم: [بی نا]، 1420‍ق.
    56. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى؛ سؤال و جواب؛ چ1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1405ق.
      1. Benson, Peter; the Theory of Contract Law; New York: Cambridge University, 2001.
      2. Boemke, Burkhard & Bernhard, Ulrici; BGB Allgemeiner Teil; Berlin: Springer-Verlag, 2009.
      3. Capitan, Henri; European Contract Law; Munich: Culture Juridique Française, European law publishers, 2008.
      4. Gorun, Diana; ‘Considerations regarding simulation according to the New Romanian Civil Code and the Previous Romanian Civil Code’; Journal of School of Law Romanian-American University; 2015.
      5. Hogg, Martin; Promises and contract law; New York: Cambridge University, 2011.
      6. Moroney, Patrick; the Catholic Doctrine of the Real Presence; Dublin: College Maynooth, 2017.
      7. Stone, Richard; the Modern Law of Contract; London: Routledge-Cavendish, 2009.
      8. Study Group on a European Civil Code; Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law; Munich: European law publishers, 2009.
      9. Zimmermann, Reinhard; the Law of Obligations Roman Foundations of the Civilian Tradition; Johannesburg: Jute & Co, Ltd, 1990.

     

     

     

حقوق اسلامی
دوره 15، شماره 58
آذر 1397
صفحه 41-69

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار