کیفرگذاری در پرتو اصل کرامت انسان
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
2 کارشناس ارشد حقوق جزا
چکیده
قانون‌گذار در مرحله جرم‌انگاری باید براساس اصول و معیارهای موجود، کیفر مناسب را برای جرم موردنظر انتخاب کند. این انتخاب کیفر مناسب بر پایه‌ها و اصولی استوار می‌شود؛ از طرفی درباره انسان دو نکته قابل‌توجه است: الف) وجود و حقیقت انسان که به کرامت و شرافت الاهی آراسته است؛ ب) فعل انسان که می‌تواند فعلی ممدوح یا مذموم باشد؛ در مقاله پیش‌رو کوشش بر تبیین این نکته می‌باشد که تعیین کیفر مناسب در مرحله قانون‌گذاری (کیفرگذاری) در پرتو اصل کرامت انسان چگونه قابل توجیه است و این امر مبتنی بر این اصل پایه‌ای و اساسی در حقوق کیفری می‌باشد که چه ارتباطی میان تناسب کیفر، مرتکب و رفتار وی وجود دارد. سرانجام با توجه به این اصل، معیارهایی برای انتخاب کیفر از نظر نوع و میزان، پدید می‌آید مانند معیار تناسب جرم و کیفر که در مکتب‌های گوناگون می‌تواند نمودهای متفاوتی داشته باشد.
کلیدواژه‌ها
- ابن‌أبی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبه‌الله؛ شرح نهج البلاغة لابن‌أبی‌الحدید؛ ج19، چ1، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی‌نجفی;، 1404ق.
- ابوزهره، امام محمد؛ العقوبه؛ قاهره: دارالفکر العربی، [بی‌تا].
- أبوشریعه، اسماعیل ابراهیم؛ مقاصد الشریعة الإسلامیة و المصالح المحمیة بالعقوبة؛ مجلةالبحوث الفقهیة المعامرة، السنة الأولی، العدد الثانی، [بی‌تا].
- احمدی‌ابهری، سیدمحمدعلی؛ اسلام و دفاع اجتماعی؛ قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1377.
- آقایی، بهمن؛ فرهنگ حقوق بشر؛ تهران: کتابخانه گنج دانش، 1376.
- آنسل، مارک؛ دفاع اجتماعی؛ ترجمه: محمد آشوری و علی‌حسین نجفی‌ابرندآبادی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
- بخاری، محمدبن‌اسماعیل؛ صحیح البخاری؛ بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1401ق.
- بروجردی، آقا حسین؛ جامع أحادیث الشیعة؛ ج30، چ1، تهران: انتشارات فرهنگ سبز، 1386.
- بسته‌نگار، محمد؛ حقوق بشر از منظر اندیشمندان؛ چ2، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1385.
- بصری، احمد؛ السیاسة الجزائیة فی فقه العقوبات الاسلامی المقارن؛ بیروت: دارالجیل، 1413ق.
- بکاریا، سزار؛ رساله جرایم و مجازات‌ها؛ ترجمه: محمدعلی اردبیلی؛ چ2، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1374.
- بیهقی؛ السنن الکبرى؛ بیروت: دار الفکر، [بی‌تا].
- پرادل، ژان؛ تاریخ اندیشه‌های کیفری؛ ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرند آبادی؛ تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1373.
- پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ دانشنامه امام علی7؛ زیرنظر: علی‌اکبر رشاد؛ چ2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1382.
- تمیمی‌غری، احمدبن‌حیون؛ دعائم‌الاسلام؛ بیروت: دارالمعارف، 1383.
- توشیهیکو ایزوتسو؛ خدا و انسان در قرآن؛ ترجمه: احمد آرام؛ تهران: شرکت سهامی انتشار، 1361.
- جعفری، محمدتقی؛ تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن با یکدیگر؛ تهران: دفتر خدمات حقوق بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، 1370.
- ـــــــــ؛ تکاپوی اندیشه‌ها؛ تنظیم و تدوین: علی رافعی؛ چ2، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1375.
- جوادی‌آملی، عبدالله؛ «حق و تکلیف»؛ مجله حکومت اسلامی، س8، 1382.
- ــــــــ؛ اسلام و روابط بین‌الملل؛ قم: انتشارات اسراء، 1388.
- ــــــــ؛ حق و تکلیف در اسلام؛ چ2، قم: انتشارات اسراء، 1385.
- ــــــــ؛ سلسله بحث‌های فلسفه دین: فلسفه حقوق بشر؛ چ5، قم: انتشارات اسراء، 1386.
- ــــــــ؛ فلسفه حقوق بشر؛ قم: انتشارات اسراء، 1375.
- ــــــــ؛ کرامت در قرآن؛ قم: مرکز نشر فرهنگی رج‍ا، ۱۳۶۶.
- حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ حقوق جزای اختصاصی (جرایم علیه اموال)؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، ۱۳۷۳.
- حرّ عاملى، محمدبن‌حسن؛ تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة؛ قم: مؤسسة آل‌البیت7، 1409ق.
- حرانى، حسن‌بن‌على ابن‌شعبه؛ تحف العقول؛ چ2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1404ق.
- حقیقت، سیدصادق و سیدعلی میرموسوی؛ مبانی حقوق بشر؛ تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1381.
- دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی معاونت آموزش قوه قضاییه؛ نرم‌افزار گنجینه آرای فقهی ـ قضایی.
- راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: دار القلم، [بی‌تا].
- شیخ‌صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌بابویه قمی؛ من لایحضره الفقیه؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
- شیخ‌طوسی، محمدبن‌حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العرب، [بی‌تا].
- ــــــــ؛ تهذیب الاحکام؛ چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
- شیرازی، سیدمحمد؛ الفقه؛ چ2، بیروت: دارالعلوم، 1410ق.
- صانعی، پرویز؛ حقوق جزای عمومی؛ تهران: انتشارات طرح نو، 1382.
- ــــــــ؛ حقوق جزای عمومی؛ چ6 (چاپ سوم گنج دانش)، تهران: انتشارات گنج دانش، 1374.
- طباطبایی، سیدعلی؛ ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1418ق.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
- طبرسی، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ چ3، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372.
- ــــــــ؛ جوامع‌الجامع؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377.
- طبری‌آملی صغیر، محمدبن‌جریربن‌رستم؛ نوادر المعجزات فی مناقب الأئمة الهداة:؛ قم: انتشارات دلیل ما، 1427ق.
- عوده، عبدالقار؛ التشریع الجنایى الاسلامی؛ چ13، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1994م.
- غزالی، امام محمد؛ المستصفی؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1417ق.
- فتحی، حجت‌الله؛ شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مصوب 1392؛ قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی، 1393.
- فریمن، مایکل؛ مبانی فلسفی حقوق بشر؛ ترجمه: حسین شریفی طرازکوهی، چاپ شده در حقوق بشر در پرتو تحولات بین‌المللی؛ تهران: نشر دادگستر، 1377.
- فوکو، میشل؛ مراقبت و تنبیه، تولد زندان؛ چ3، تهران: نشر نی، 1382.
- فیض، سیدرضا؛ «تفسیری عارفانه بر دو حکم ربا و زنا از صدرالدین قونوی عارف و متفکر قرن هفتم هجری»؛ فصلنامه نامه مفید، ش22، [بی‌تا].
- ــــــــ؛ «کرامت ذاتی انسانی در عرفان ابن‌عربی»؛ تهران: مجموعه مقالات همایش بین‌المللی حقوق بشر و گفتگوی تمدن‌ها، 1381.
- ــــــــ؛ «مفهوم کیفر در عرفان ابن‌عربی»؛ مجله الهیات و حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، س3، ش9 و 10، 1382.
- فیض، علیرضا؛ مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام؛ چ3، تهران: انتشارات وزارت ارشاد، 1373.
- فیض‌کاشانی، ملامحسن؛ التفسیر الصافی؛ چ2، تهران: انتشارات الصدر، 1415ق.
- فیومی، احمدبن‌محمد؛ المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى؛ چ2، قم: مؤسسه دار الهجرة، [بی‌تا].
- قاری سید‌فاطمی، سیدمحمد؛ حقوق بشر در جهان معاصر؛ چ3، تهران: شهر دانش، 1390.
- قاید، اسامه عبدالله؛ «خصائص النظام العقابی فی الاسلام»؛ المجلةالجنائیه القومیه، مصر، ش2 و 3، 1978م.
- قربان، ملجم؛ الحقوق الانسانیة ـ رهناً بالتبارعیه؛ بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، 1410ق.
- قیصری، محمد داوود؛ شرح فصوص الحکم؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
- کریمی، حسین؛ حدود الهی؛ تهران: ج‍ه‍اد دان‍ش‍گ‍اه‍ی (دانشگاه ص‍ن‍ع‍ت‍ی ش‍ری‍ف)، ۱۳۶۱.
- کلینی، ابوجعفر محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
- گرجی، ابوالقاسم؛ مجموعه مقالات حقوقی؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1369.
- گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهش‌های اسلامی؛ با نظارت محمدجعفر یاحقی؛ فرهنگ‌نامه قرآنی؛ مشهد: آستان قدس رضوی (بنیاد پژوهش‌های اسلامی)، 1372.
- مازندرانی، محمد‌صالح‌بن‌احمد؛ شرح الکافی؛ تهران: المکتبة الإسلامیة، 1382ق.
- مجتهدشبستری، محمد؛ نقدی بر قرائت رسمی از دین؛ تهران: انتشارات طرح نو، 1381.
- محسنی، مرتضی؛ دوره حقوق جزای عمومی؛ تهران: انتشارات گنج دانش، 1375.
- ــــــــ؛ مجموعه آثار؛ تهران: انتشارات صدرا، 1372.
- ــــــــ؛ نظام حقوق زن در اسلام؛ چ31، تهران: انتشارات صدرا، 1381.
- ــــــــ؛ یادداشت‌های استاد مطهری؛ ج6، تهران: انتشارات صدرا، 1377.
- معتمد، محمدعلی؛ حقوق جزاى عمومى؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1351.
- مکارم‌شیرازی، ناصر؛ استفتائات جدید؛ چ2، قم: مدرسه الامام على‌بن‌ابى‌طالب7، 1427ق.
- منتظری، حسین‌علی؛ مجازات‌هاى اسلامى و حقوق بشر؛ قم: ارغوان دانش، 1429ق.
- موحد، محمدعلی؛ در هوای حق و عدالت؛ چ3، تهران: نشر کارنامه، 1384.
- موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله؛ صحیفه امام؛ چ5، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1389.
- موسوی‌سبزواری، سیدعبدالأعلی؛ مهذب الاحکام؛ چ4، قم: مؤسسة المنار (دفتر حضرت آیت‌الله سبزواری)، 1417ق.
- مهرپور، حسین؛ حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: انتشارات اطلاعات، تهران، 1374.
- نجفی، محمدحسن؛ جواهرالکلام؛ چ7، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
- Hugo Adam Bedau; Death Penalty in America current controversies; Oxford University perss, New York, 1997.
- U.S; catholic Bishops Statement on Capital Punishment.
- The Oxford Encyclopedia, Newyork, Oxford University press, 1996.
)