درنگی در مفهوم احساس عدالت قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق خصوصی، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی

2 استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

هدف مقاله پیش‌رو آشنایی با مفهوم احساس عدالت قضایی و تبیین ویژگی‌ها و ملاک وجود آن در جامعه است. پژوهش پیش‌رو با روش کتابخانه‌ای و بررسی و تحلیل نظرهای ارائه‌شده درباره احساس عدالت قضایی نگاشته شده است. احساس عدالت نه به معنای هیجان بلکه به معنای ادراک وجود عدالت در بستر رسیدگی‌های قضایی است. این احساس متأثر از عامل‌های فراوانی است که بسیاری از آن‌ها به روند رسیدگی نامربوط است؛ اما در هر حال، چگونگی تعامل و سازمان قضایی بیشترین اثر را در پدیدآوردن این احساس خواهند داشت. در ادبیات نویسندگان غربی که درباره احساس عدالت قضایی قلم‌فرسایی کرده‌اند؛ التزام افراد به احکام دادگاه‌ها نشانه وجود احساس عدالت قضایی برشمرده شده است؛ در  حالی که این امر از عوارض اعتماد به دستگاه قضاست و می‌توان التزام افراد جامعه به اعتماد و تن‌دادن به نظام قضایی و حرکت در منطق حقوقی را ملاکی عام و شامل درباره وجود احساس عدالت قضایی در جامعه دانست.

کلیدواژه‌ها


  1. حاجی‌ده‌آبادی، احمد؛ «اجرای عدالت، احساس عدالت»؛ مجله فقه و حقوق، ش9، 1385.
  2. رابرت‌سی، سالمن و شهرزاد قانونی؛ «فلسفه احساسات»؛ مجله گلستانه، ش101، 1388.
  3. سلزنیک، فیلیپ و مسعود حبیبی‌مظاهری؛ «جامعه‌شناسی حقوق»؛ مجله کانون، ش14، 1378.
  4. سیدرضى، محمدبن‌حسین موسوی؛ نهج‌البلاغة؛ چ1، قم: موسسه نهج‌البلاغه، 1414ق.
  5. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن‌على عاملى؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة؛ ج3، قم: کتابفروشى داورى‌، 1410ق.‌
  6. شیخ‌صدوق، محمدبن‌على‌بن‌بابویه قمی؛ من لا یحضره الفقیه؛ ج3، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
  7. شیخ‌طوسى، ابوجعفر محمدبن‌حسن؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛ ج8، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387.
  8. ــــــــ؛ تهذیب الأحکام؛ ج6، تهران: دار الکتب الإسلامیة‌، 1407ق.
  9. صدیق‌سروستانی، رحمت‌الله و عقیل دغاقله؛ «مقایسه نگرش شهروندان معمولی و نخبگان جامعه در مورد عدالت اجتماعی»؛ مجله مطالعات جامعه‌شناختی، ش34، 1387.
  10. علی‌نقی، امیرحسین؛ «امنیت قضایی»؛ مجله مطالعات راهبردی، ش10، 1379.
  11. کلینى، ابوجعفر، محمدبن‌یعقوب‌؛ الکافی؛ ج7، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
  12. گنجی، حمزه؛ روان‌شناسی عمومی؛ چ13، تهران: انتشارات بعثت، 1379.
  13. محقق‌حلّى، جعفربن‌حسن؛ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ ج4، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌، 1408ق.
  14. هاکنبری؛ یافته‌های روان‌شناس؛ مترجم: مژگان محرم و محمد مختاری؛ چ2، مشهد: انتشارات سروش آدینه، 1387.
    1. Tyler, Tom R; procedural justice and the courts; Available at: http://www.proceduralfairness.org/~/media/Microsites/Files/procedural-fairness/Tyler.ashx, 2007.
    2. Rebecca Hollander-Blumoff & Tom R. Tyler; Procedural Justice in Negotiation: Procedural Fairness; Outcome Acceptance, and Integrative Potential, 33 LAW & SOC. INQUIRY 473 (2008). , Available at: https://pdfs.semanticscholar.org/4f2a/b30177791f49258a18b27bd37d107fbec1e6.pdf.
    3. Tom R. Tyler; Social Justice: Outcome and Procedure; 35 INT’L J. PSYCHOL, 2000.
    4. Victor E. Flango; Is Procedural Fairness Applicable to All Courts?; 2011, Available at: http://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi? article=1366&context=ajacourtreview
    5. Peter A. Dillon & Robert E. Emery; Divorce Mediation and Resolution of Child Custody Disputes: Long-term Effects; 2005. Available at: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1037/h0080163.
    6. Penelope E.Bryan; Constructive Divorce: Procedural Justice And Sociolegal Reform; New York: American Psychological Association (APA), 2005.
    7. Tom R. Tyler et al; Reintegrative Shaming, Procedural Justice, and Recidivism: The Engagement of Offenders’ Psychological Mechanisms in the Canberra RISE Drinking-and-Driving Experiment, 41 LAW & SOC’Y REV. 553, 2007.
    8. John Thibaut & Laurens Walker; Procedural Justice: A Psychological Analysis; 1975, Available at: https://scholarship.law.duke.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article=2648&context=dlj
    9. Tom R.Tyler; "Why People Obey The Law"; New York: Princeton University Press, 2006.
    10. Tom R. Tyler & Jeffrey Fagan; Legitimacy and Cooperation: Why Do People Help the Police Fight Crime in Their Communities?; 2008. Available at: http://moritzlaw.osu.edu/students/groups/osjcl/files/2012 /05/Tyler-Fagan-PDF.pdf.