تعارض علم اجمالی با قسم و قسامه: نقدی بر ماده 477 قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

در جایی که علم اجمالی بر وجود مرتکب در بین عده‌ای خاص مطرح باشد، در صورتی که اطراف دعوا همگی برای تبرئه خود قسم یاد کنند، با وجود بقای علم اجمالی، در جنایات بر نفس دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود اما در جنایات بر اعضا، متهمان ملزم هستند به تساوی دیه را پرداخت کنند. این موضع قانون‌گذار در ماده 477 قانون مجازات اسلامی از این نظر که در جنایات بر نفس، علم اجمالی را نادیده گرفته، قابل نقد است و به‌نظر می‌رسد تا زمانی که علم اجمالی وجود داشته باشد، نمی‌توان به استناد قسامه و قسم، بیت‌المال را مسئول پرداخت دیه دانست و در این‌باره تفاوتی بین جنایت بر نفس با جنایت بر اعضا نیست.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‌براج، قاضى عبدالعزیز؛ المهذب؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1406ق.
  2. آقابابایی‌بنی، اسماعیل؛ «مسئولیت کیفری قاتل در موارد علم اجمالی»؛ حقوق اسلامی، دوره 12، ش46، 1394.
  3. حرّ عاملى، محمدبن‌حسن؛ وسائل الشیعه؛ قم: مؤسسه آل‌البیت:، 1409ق.
  4. حلّى، حسن‌بن‌یوسف؛ قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام؛ قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق (الف).
  5. ـــــــــ؛ مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق (ب).
  6. ـــــــــ؛ تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة؛ قم: مؤسسه امام صادق7، 1420ق.
  7.  خوانسارى، سیداحمد؛ جامع المدارک فی شرح مختصر النافع؛ چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
  8.  سامانه هوشمند قوانین به آدرس: http://datta.ir.
  9. طوسى، محمدبن‌حسن؛ النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی؛ چ2، بیروت: دارالکتاب العربی، 1400ق.
  10. ــــــــ؛ الاستبصار فیما اختلف من الأخبار؛ تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390ق.
  11. ــــــــ؛ تهذیب الأحکام؛ چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
  12. طوسى، محمدبن‌على؛ الوسیلة إلى نیل الفضیلة؛ قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشى‌نجفى، 1408ق.
  13. طـیرانیان، عـلی‌رضا؛ «مـطالبه ضرر و زیان از متهمین‌ شرکت در مـنازعه»؛ کـانون‌ وکـلا‌، ش101، 1345.
  14. عاملى، محمد‌بن‌مکى؛ اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة؛ بیروت: دارالتراث، 1410ق.
  15. فاضل‌لنکرانى، محمد؛ جامع المسائل؛ چ11، قم: انتشارات امیر قلم، [بی‌تا].
  16. کلینی، محمدبن‌یعقوب؛ الکافی؛ قم: دارالحدیث للطباعة و النشر، 1429ق.
  17. لارى، سیدعبدالحسین؛ التعلیقة على ریاض المسائل؛ قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1418ق.
  18. مـحمدی، عـلی؛ شرح رسائل؛ چ2، قم: دارالفکر، 1373.
  19. مکارم‌شیرازى، ناصر؛ استفتائات جدید؛ چ2، قم: انتشارات مدرسه امام على‌بن‌ابى‌طالب7، 1427ق.
  20. موسوى‌خویى، سیدابوالقاسم؛ مبانی تکملة المنهاج؛ قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی;، 1422ق.
  21. مؤذن‌زادگان، حسن‌علی؛ «بررسی جرم صدمات بدنی در اثنای منازعه»؛ پژوهش حقوق و سیاست، ش1، 1378.
  22. مهدوی، ابراهیم؛ «ضـرر و زیـان نـاشیه از جرم»؛ کانون‌ وکلا‌، ش83، 1342.
  23. نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام؛ چ7، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
  24. یزدیان‌جعفری، جعفر؛ «معلوم‌نبودن مرتکب صدمات در منازعه و چگونگی جبران خسارت از زیان دیده آن»؛ حقوق اسلامی، ش8، 1385.