ماهیت تملیکی بیع کلی بر ذمه و دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

حقوقدانان ایران بیع کلی فی الذمه را یا عقدی عهدی دانسته‏اند یا در تفسیر تملیکی‏بودن آن به‎گونه‎ای تعبیر کرده­اند که نتیجه­اش عهدی‏بودن است؛ حال آنکه عقد عهدی صرفاً عهده را مشغول می‎کند و نه ذمه را و موجب تکلیفی بیش بر بایع نیست. تکلیف قابل معامله و انتقال به دیگری نخواهد بود و معاملات کلی بر ذمه و دین را از شمار سرمایه و مال خارج می­کند؛ حال آنکه دین یا اعتبار یک فرد در تحویل مصادیق یک کلی می‎تواند مال قلمداد شده، در چرخه تجارت وارد گردد و موجبات رونق اقتصادی را فراهم آورد؛ موضوعی که در بورس‏های معتبر دنیا پذیرفته شده و به پشتوانه آن، گردش ثروت را رونق بخشیده است. در این مقاله نظر فقیهان مبنی بر مال‏بودن و تملیکی‏بودن کلی بر ذمه و دَین تقویت شده و با پاسخ‏های مناسب، برتری این نظر بر نظریه حقوقدانان مبنی بر عهدی‏بودن این عقود ترجیح داده شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابن‌ادریس حلی؛ السرائر؛ ج2، چ2، قم: جامعه مدرسین، 1411ق.
  2. امامی، سیدحسن؛ حقوق مدنی؛ ج1، چ8، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1368.
  3. بحرالعلوم، سیدمحمد؛ بلغۀ الفقیه؛ ج4، تهران: مکتبۀ الصادق، 1403ق.
  4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ مجمومه محشای قانون مدنی؛ چ1، تهران: گنج دانش، 1379.
  5. خمینی، روح‌الله؛ کتاب البیع؛ ج1 و 3، چ4، قم: اسماعیلیان، 1410ق.
  6. خوانساری، محمدتقی؛ منیۀ الطالب؛ ج1، چ1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1418ق.
  7. خوئی، ابوالقاسم؛ المستند فی شرح العروه؛ ج30 ( اجاره)، قم: مؤسسه نشر آثار خویی، 1422ق.
  8. ـــــ؛ مصباح الفقاهه؛ ج2، چ3، قم: وجدانی،‌ 1371.
  9. روحانی، سیدمحمدصادق؛ فقه الصادق؛ ج15، چ3، قم: دارالکتاب، 1412ق.
  10. سرخسی، شمس‌الدین؛ المبسوط؛ ج12، بیروت: دارالمعرفۀ، 1406ق.
  11. سنهوری، عبدالرزاق احمد؛ الوسیط؛ ج4، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1998م.
  12. شهیدی، مهدی؛ تشکیل قراردادها و تعهدات؛ ج1، تهران: نشر حقوقدان، 1377.
  13. شیخ انصاری؛ مکاسب؛ تحقیق شیخ پایانی؛ ج2، چ1، قم: دارالحکمه، 1418ق.
  14. شیخ طوسی؛ المبسوط؛ ج2، چ3، تهران: المکتبۀ المرتضویه، 1387ق.
  15. صفایی، سیدحسین؛ قواعد عمومی قراردادها؛ ج2، چ1، تهران: نشر میزان، 1382.
  16. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم؛ العروۀ الوثقی؛ ج2، چ4، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1409ق.
  17. ـــــ؛ حاشیۀ‌ مکاسب؛ ج1، قم: اسماعیلیان، 1378ق.
  18. طباطبایی، سیدعلی؛ ریاض المسائل؛ ج8، چ1، قم: جامعه مدرسین، 1419ق.
  19. علامه حلی؛ مختلف الشیعه؛ ج5، چ1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1413ق.
  20. قنواتی، جلیل و همکاران؛ حقوق قراردادها در فقه امامیه؛ ج1، چ1، تهران: سمت، 1379.
  21. کاتوزیان، ناصر؛ اموال و مالکیت؛ چ2، تهران: نشر دادگستر و نشر میزان، 1378.
  22. ـــــ؛ درس‌هایی از عقود معین؛ ج1، چ2، تهران: گنج دانش، 1378.
  23. ـــــ؛ عقود معین؛ ج1، چ6، تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا، 1376.
  24. ـــــ؛ قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی؛ چ3، تهران: دادگستر، 1371.
  25. ـــــ؛ قواعد عمومی قراردادها؛ ج1، چ3، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، 1374.
  26. کاشف الغطا، محمدحسین؛ تحریر المجلۀ؛ تهران: مکتبۀ النجاح و قم: مکتبۀ الفیروزآبادی، [بی‌تا].
  27. محقق بحرانی؛ حدائق الناضرۀ؛ ج19، قم: جامعه مدرسین، 1408ق.
  28. محقق کرکی؛ جامع المقاصد؛ ج4، چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت، 1408ق.
  29. ـــــ؛ رسائل؛ ج1، چ1، قم: کتابخانه آیۀ‌الله مرعشی، 1409ق.
  30. موسویان، سیدعباس؛ اوراق سلف؛ ابزاری برای تأمین مالی پروژه‏های بالادستی صنعت نفت»؛ فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال دهم، ش39، پاییز 1389.
  31. نائینی، میرزاحسین؛ کتاب المکاسب و البیع؛ مقرر آملی؛ ج1، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1413ق.
  32. نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام؛ ج22، چ7، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1368.
  33. وزارت اوقاف کویت؛ الموسوعۀ الفقهیۀ؛ ج7، چ2، کویت: ذات السلاسل، 1987م.
حقوق اسلامی
دوره 14، شماره 53
شهریور 1396
صفحه 85-109

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار