ORIGINAL_ARTICLE
تخییری یا تعیینیبودن حق قصاص
یکی از مسائل مطرح در بحث جنایت عمدی بر ضد تمامیت جسمانی این است که از نظر قانون مجازات اسلامی، حق قصاص برای اولیای دم یا مجنیعلیه، حق منحصربهفرد است یا اینکه در عرض آن، حق دیگری نیز به نام حق دیه برای وی به رسمیت شناخته شده است و او به استقلال میتواند قصاص یا دیه را انتخاب نماید و پشتوانه فقهی آن چیست؟ پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، همواره قانونگذار در صورت کلی این مسئله به پیروی از نظر مشهور فقهای امامیه بر این عقیده بوده است که حق قصاص حقی تعیینی برای اولیای دم یا مجنیعلیه است و حق دریافت دیه در عرض قصاص نیست و تنها با رضایت جانی قابل دریافت است؛ اما در جاییکه اجرای حق قصاص مشروط به پرداخت فاضل دیه باشد مانند قصاص مرد در برابر زن، برای پذیرش نظریه تخییر یا تعیین در ادوار مختلف قانونگذار موضع ثابتی نداشته است؛ این مقاله در صدد است، تعیینی یا تخییریبودن حق قصاص و تحول سیاست تقنینی را با توجه به اقوال و ادله بحث، مورد بررسی قرار دهد.
https://hoquq.iict.ac.ir/article_14495_c49e243be34ee8a0451ba8b0c4396ce2.pdf
2015-10-01
7
29
حق قصاص
دیه
فاضل دیه
جنایت عمدی
تمامیت جسمانی
علی
محمدی جورکویه
1
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
AUTHOR
منابع
1
* قرآن کریم.
2
ابنقدامه، عبدالرحمن؛ شرح کبیر؛ بیروت: دارالکتاب العربی، [بیتا]، الف.
3
ابنقدامه، عبداللهبناحمد؛ المغنی؛ بیروت: دارالکتابالعربی، [بیتا]، ب.
4
اردبیلی (محقق اردبیلی)، احمد؛ مجمع الفائدة والبرهان؛ ج13، جامعه مدرسین، قم: 1403ق.
5
اسدی (علامه حلی)، حسنبنیوسف؛ قواعد الاحکام؛ ج3، چ1، قم: مؤسسةالنشرالاسلامی، 1413ق.
6
ـــــ ؛ مختلف الشیعه؛ ج9، چ1، قم: مؤسسةالنشرالاسلامی، 1412ق.
7
اصفهانی (فاضل هندی)، محمدبنحسن؛ کشف اللثام؛ ج2، قم: مکتبة آیتالله مرعشی نجفی، 1405ق.
8
حر عاملی، محمدبنحسن؛ وسائل الشیعه؛ ج15، 22و29، چ2، قم: مؤسسةآلالبیت، 1414ق.
9
حسینی روحانی، سیدمحمدصادق؛ فقه صادق؛ ج26، چ2، قم: مؤسسةدارالکتاب، 1412ق.
10
حفید، ابنرشد؛ بدایة المجتهد و نهایة المقتصد؛ [بیجا]، دارالفکر، 1415ق.
11
حلبی (ابنزهرة)؛ حمزهبنعلی؛ غنیة النزوع؛ چ1، قم: مؤسسة الامام الصادق، 1417ق.
12
حلبی (ابواصلاح)؛ تقیالدین؛ کافی؛ اصفهان: مکتبةالامام امیرالمؤمنین، 1403ق.
13
حلی (محقق حلی)، جعفربنحسن؛ شرائع الاسلام؛ ج4، چ2، بیروت: دارالاضواء، 1403ق.
14
حلی، محمدبنادریس؛ سرائر؛ ج3، چ2، قم: جامعةالمدرسین، 1410ق.
15
خمینی، روحالله؛ تحریرالوسیله؛ ج2، قم: دارالکتب العلمیة اسماعیلیان، [بیتا].
16
خوئی، سیدابوالقاسم؛ تکملة المنهاج الصالحین؛ چ28، قم: نشر مدینة العلم، 1410ق.
17
ـــــ ؛ مبانی تکملة المنهاج؛ ج2، قم: دار الهادی، 1407ق.
18
خوانساری، سیداحمد؛ جامع المدارک؛ ج7، چ2، تهران: مکتبة الصدوق، 1405ق.
19
شافعی، محمدبنادریس؛ کتابالام؛ چ2، بیروت: دارالفکر، 1403ق.
20
طباطبابی، سیدعلی؛ ریاضالمسائل؛ ج2، قم: مؤسسة آلالبیت، 1404ق.
21
طوسی (ابنحمزه)، محمدبنعلی؛ وسیله؛ چ1، قم: مکتبة آیتالله مرعشی، 1408ق.
22
طوسی (شیخ طوسی)، محمدبنحسن؛ المبسوط؛ ج7، تهران: المکتبةالمرتضویة، 1387.
23
ـــــ ؛ النهایة؛ قم: منشورات قدس، [بیتا].
24
عاملی (شهید ثانی)، زینالدینبنعلی؛ روضه البهیه؛ ج10، چ1، قم: انتشارات داوری، 1410ق.
25
عکبری بغدادی (شیخ مفید)، محمدبنمحمد؛ المقنعة؛ چ2، قم: جامعة المدرسین، 1410ق.
26
قزوینی، محمدبنیزید؛ سنن ابنماجه؛ ج2، بیروت: دارالفکر، [بیتا].
27
کاشانی، علاءالدینبنمسعود؛ بدائع الصنائع؛ چ1، پاکستان: المکتبةالحبیبیة، 1409ق.
28
مکی عاملی (شهیداول)، محمدبنجمالالدین؛ اللمعة الدمشقیة؛ چ1، قم: دارالفکر، 1411ق.
29
نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام؛ ج42، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1367.
30
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در قاعده «دیه شکستگی استخوانها»
مشهور فقهای امامیه معتقدند: «دیه شکستگی استخوان هر عضو، در صورتی که شکستگی به طور کامل بهبود نیابد، یکپنجم دیه همان عضو و در صورتی که که به صورت کامل و بدون هیچ عیب و نقصی بهبود یابد، چهار بیستوپنجم دیه همان عضو است». این گزاره و قاعده فقهی معروف و پذیرفتهشده از چنان جایگاهی نزد فقها ـ به خصوص فقهای متقدم ـ برخوردار است که در میان اکثریت ایشان، تلقی به قبول شده است و کمتر فقیهی به بررسی تفصیلی مدرک و مفاد این قاعده پرداخته است. در نوشتار حاضر، ضمن مفهومشناسی شکستگی و اقسام آن، به بررسی مدرک و مستند قاعده مزبور و تبیین استثنائات آن ـ در فرض حجیت و تمامیت این قاعده ـ خواهیم پرداخت و در این مقام مباحث حقوقی را نیز از نظر دور نخواهیم داشت.
https://hoquq.iict.ac.ir/article_14496_dbd5371ce53d23fb4467e80016902bef.pdf
2015-10-01
31
65
دیه
شکستگی استخوان
دیه شکستگی
روایت ظریف
حسینعلی
بای
1
مربی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
AUTHOR
Section 1.01 منابع
1
ابنادریس، محمدبنمنصوربناحمد؛ السرائرالحاوی لتحریرالفتاوى (سهجلدی)؛ چ2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1410ق.
2
ابنحمزه، محمدبنعلىبنحمزه؛ الوسیلة إلى نیلالفضیلة؛ چ1، قم: کتابخانه آیتالله مرعشى نجفى، 1408ق.
3
ابنداوود، حسنبنعلى؛ رجال ابنداود؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
4
ابنزهره، حمزةبنعلى حسینى؛ غنیةالنزوع؛ چ1، قم: مؤسسه امام صادق، 1417ق.
5
ابنعباد، اسماعیل؛ المحیط فیاللغة (دهجلدی)؛ چ1، بیروت: عالمالکتاب، 1414ق.
6
ابنغضائرى، ابوالحسن احمدبنابىعبدالله؛ رجال ابنالغضائری (کتابالضعفاء)؛ قم: [بینا]، [بیتا].
7
ابنفارس، زکریا؛ معجم مقائیساللغة (ششجلدی)؛ چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1404ق.
8
ابنمنظور، جمالالدین محمدبنمکرم؛ لسانالعرب (پانزدهجلدی)؛ چ3، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1414ق.
9
اردبیلی، محمدبنعلی؛ جامعالرواة؛ قم: انتشارات کتابخانه مرعشی، 1403ق.
10
اسملترز، سوزان و دیگران؛ پرستاری داخلی و جراحی برونر و سودارث (ارتوپدی)؛ ترجمه فریبا نصیری زیبا؛ چ1، تهران: نشر جامعهنگر ـ سالمی، 1390.
11
برغانی، محمدتقی (شهید ثالث)؛ الدیات؛ تحقیق عبدالحسین شهیدی؛ چ1، قزوین: انتشارات حدیث امروز، 1382.
12
بهجت، محمدتقى؛ جامعالمسائل (پنججلدی)؛ چ2، قم: دفتر معظمله، 1426ق.
13
تبریزى، جوادبنعلى؛ تنقیح مبانیالأحکام (کتابالدیات)؛ چ1، قم: دارالصدیقة الشهیدة سلامالله علیها، 1428ق.
14
جوهرى، اسماعیلبنحماد؛ الصحاح «تاجاللغة و صحاحالعربیة» (ششجلدی)؛ چ1، بیروت: دارالعلم للملایین، 1410ق.
15
حسینی عاملى، سیدجوادبنمحمد؛ مفتاحالکرامة فی شرح قواعدالعلامة (یازدهجلدی)؛ چ1، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی، [بیتا].
16
حکیم، سیدمحمدسعید؛ منهاجالصالحین (سهجلدی)؛ چ1، بیروت: دارالصفوة، 1415ق.
17
حلبى، ابوالصلاح تقىالدینبننجمالدین؛ الکافی فیالفقه؛ چ1، اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین، 1403ق.
18
حلّى (محقق حلّی)، نجمالدین جعفربنحسن؛ شرائعالإسلام (چهارجلدی)؛ چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
19
حلّى هذلی، یحیىبنسعید؛ الجامع للشرائع؛ چ1، قم: مؤسسة سیدالشهداء العلمیة، 1405ق.
20
حلّى، حسنبنیوسفبنمطهر؛ رجالالعلامة (خلاصةالأقوال)؛ چ2، نجف: منشورات المطبعةالحیدریة، 1381ق.
21
ـــــ ؛ قواعدالأحکام (سهجلدی)؛ چ1، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1413ق.
22
حمیرى، نشوانبنسعید؛ شمسالعلوم و دواء کلامالعرب منالکلوم (دوازدهجلدی)؛ چ1، بیروت: دارالفکر المعاصر، 1420ق.
23
خمینى، سیدروحالله؛ تحریرالوسیلة (دوجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، [بیتا].
24
خوانسارى، سیداحمد؛ جامعالمدارک فی شرح مختصرالنافع (هفتجلدی)؛ چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
25
خویى، سیدابوالقاسم؛ مبانی تکملةالمنهاج؛ ج42، بغداد: [بینا]، [بیتا].
26
ـــــ ؛ معجم رجالالحدیث و تفصیل طبقاتالرجال (24جلدی)؛ بیروت: [بینا]، [بیتا].
27
روحانی، سیدصادق؛ فقهالصادق (26جلدی)؛ قم: [بینا]، [بیتا].
28
ـــــ ؛ منهاجالصالحین (سهجلدی)؛ قم: اجتهاد، 1429ق.
29
زمخشرى، ابوالقاسم محمودبنعمر؛ الفائق فی غریبالحدیث (چهارجلدی)؛ چ1، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417ق.
30
سبحانى، جعفر؛ موسوعة طبقاتالفقهاء (پانزدهجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسه امام صادق، [بیتا].
31
سبزوارى، سیدعبدالأعلى؛ مهذّبالأحکام (سیجلدی)؛ چ4، قم: مؤسسه المنار، 1413ق.
32
سلاّر، حمزهبنعبدالعزیز؛ المراسمالعلویة والأحکام النبویة؛ چ1، قم: منشوراتالحرمین، 1404ق.
33
صدر، سیدمحمدباقر؛ ماوراءالفقه (دهجلدی)؛ چ1، بیروت: دارالأضواء للطباعة والنشر والتوزیع، 1420ق.
34
صدوق، محمدبنعلىبنبابویه؛ من لایحضرهالفقیه (چهارجلدی)؛ چ2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1413ق.
35
طباطبایى، سیدعلى؛ ریاضالمسائل (شانزدهجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسه آلالبیت، 1418ق.
36
طوسى، ابوجعفر محمدبنحسن؛ النهایة فی مجردالفقه والفتاوى؛ چ2، بیروت: دارالکتاب العربی، 1400ق.
37
ـــــ ؛ تهذیبالأحکام (دهجلدی)؛ چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
38
ـــــ ؛ الخلاف (ششجلدی)؛ چ1، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1407ق.
39
عاملی (شهید اول)، محمدبنمکى؛ اللمعة الدمشقیة فی فقهالإمامیة؛ چ1، بیروت: دارالتراث (الدارالإسلامیة)، 1410ق.
40
عاملی (شهید ثانى)، زینالدینبنعلى؛ الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة (دهجلدی)؛ چ1، قم: کتابفروشى داورى، 1410ق.
41
ـــــ ؛ مسالکالأفهام إلى تنقیح شرائعالإسلام (پانزدهجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسة المعارفالإسلامیة، 1413ق.
42
عسگری، مرتضی؛ معالمالمدرستین؛ چ1، تهران: انتشارات مؤسسه بعثت، 1412ق.
43
فاضل آبى، حسنبنابىطالب؛ کشفالرموز فی شرح مختصرالنافع (دوجلدی)؛ چ3، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1417ق.
44
فاضل لنکرانى، محمد؛ تفصیلالشریعة (کتابالدیات)؛ چ1، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار، 1418ق.
45
فاضل مقداد، مقدادبنعبدالله؛ نضدالقواعد الفقهیة؛ چ1، قم: کتابخانه آیتالله مرعشى نجفى، 1403ق.
46
فاضل هندى، محمدبنحسن؛ کشفاللثام والإبهام عن قواعدالأحکام (یازدهجلدی)؛ چ1، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1416ق.
47
فخرالمحققین، محمدبنحسنبنیوسف؛ إیضاحالفوائد (چهارجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
48
فراهیدى، خلیلبناحمد؛ کتابالعین (هشتجلدی)؛ چ2، قم: نشر هجرت، 1410ق.
49
فیاض کابلى، محمد اسحاق فیاض؛ منهاجالصالحین (سهجلدی)؛ [بیجا]: [بینا]، [بیتا].
50
فیروزآبادى، محمدبنیعقوب؛ القاموسالمحیط؛ چ1، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
51
کلینى، محمدبنیعقوب؛ الکافی (هشتجلدی)؛ چ4، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
52
کیدرى، قطبالدین محمدبنحسین؛ إصباحالشیعة؛ چ1، قم: مؤسسه امام صادق، 1416ق.
53
مؤمن سبزوارى، على؛ جامعالخلاف والوفاق؛ زمینهسازان ظهور امام عصر؛ چ1، قم: زمینه سازان ظهور، 1421ق.
54
مؤمن قمى، محمد؛ کلمات سدیدة؛ قم: [بینا]، [بیتا].
55
مجلسى، محمدباقر؛ حدود و قصاص و دیات؛ چ1، قم: مؤسسة نشرالآثار الإسلامیة، [بیتا].
56
ـــــ ؛ مرآةالعقول فی شرح أخبار آلالرسول (26جلدی)؛ چ2، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.
57
مجلسى، محمدتقى؛ روضةالمتقین فی شرح من لایحضرهالفقیه (سیزدهجلدی)؛ چ2، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور، 1406ق.
58
محقق اردبیلى، احمدبنمحمد؛ مجمعالفائدة والبرهان (چهاردهجلدی)؛ چ1، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1403ق.
59
مدنی کاشانى، آقارضا؛ کتابالدیات؛ چ1، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1408ق.
60
مشکینى، میرزاعلى؛ الفقهالمأثور؛ چ2، قم: نشر الهادی، 1418ق.
61
مفید، محمدبنمحمدبننعمان؛ المقنعة؛ چ1، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، 1413ق.
62
مکارم شیرازى، ناصر؛ بحوث فقهیة هامة؛ چ1، قم: انتشارات مدرسه امام علی، 1422ق.
63
میرزای نوری، حسین؛ خاتمةالمستدرک (نُهجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسه آلالبیت، 1417ق.
64
نجاشى، ابوالحسن احمدبنعلى؛ رجالالنجاشی (فهرست أسماء مصنفیالشیعة)؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1407ق.
65
نجفى، محمدحسن؛ جواهرالکلام (43جلدی)؛ چ7، بیروت: انتشارات دار إحیاءالتراث العربی، [بیتا].
66
نراقى، میرزاابوالقاسمبنمحمدبناحمد؛ شعبالمقال فی درجاتالرجال؛ چ2، قم: کنگره بزرگداشت نراقى، 1422ق.
67
نرمافزار گنجینه استفتائات قضایی (نسخه 2)؛ قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی قضا، 1391.
68
نیکروش، محمدرضا؛ آناتومی به زبان ساده؛ چ4، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی، 1381.
69
هاشمى شاهرودى، سیدمحمود؛ قرائات فقهیة معاصرة (دوجلدی)؛ چ1، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى، 1423ق.
70
الهی، بهرام؛ استخوانشناسی؛ چ22، تهران: انتشارات جیحون، 1388.
71
وحید خراسانى، حسین؛ منهاجالصالحین (سهجلدی)؛ چ5، قم: مدرسه امام باقر، 1428ق.
72
ORIGINAL_ARTICLE
منشأ الزام در احکام فقهى و شرعی
در احکام فقهی و شرعی نوعی الزام نهفته است. درباره خاستگاه اینگونه الزامات اختلاف وجود دارد. برخی عقل را منشأ الزام میدانند و عدهای همانند برخی از اشاعره امر و نهی الهی و برخی فطرت را منشأ الزام میدانند؛ ولی به نظر میرسد هر یک از نظریات ارائه شده در این باره به نوعی دارای اشکال میباشند. از نظر نگارنده منشأ الزام فقهی و شرعی درک و کشف عقل میباشد که مکلفان را وادار به انجام تکالیف و لزوم اطاعت از اوامر الهی و ترک از نواهی الهی مینماید.
https://hoquq.iict.ac.ir/article_14497_b63f78ac255122f1f84f395b353c22f7.pdf
2015-10-01
67
87
فقه
احکام شرعی
الزامات شرعی و مدرکات عقل
عنایت
شریفی
1
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی تهران
AUTHOR
منابع
1
* قرآن کریم.
2
آمدى، سیفالدین؛ الاحکام فى اصول الاحکام؛ بیروت: دارالکتب العلمیّه، [بیتا].
3
ابوزهره، محمد؛ اصول الفقه؛ قاهره: دارالفکر العربى، [بیتا].
4
ارموی، محمدبنحسین؛ الحاصل من المحصول فی اصول الفقه؛ تحقیق عبدالسلام محمود ابوناجی؛ بیروت: دارالمدارالاسلامی، [بیتا].
5
جعفرى لنگرودى، محمدجعفر؛ مقدمه علم حقوق؛ تهران: انتشارات گنج دانش، [بیتا].
6
جوادی آملی، عبدالله؛ فلسفه حقوق بشر؛ قم: مرکز نشر اسراء، 1357.
7
حکیم، سیدعبدالصاحب؛ منتقی الاصول؛ (تقریردرس آیتالله روحانی)؛ قم: الهادی، 1413ق.
8
حکیم، محمدتقى؛ الاصول العامه للفقه المقارن؛ چ3، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1360.
9
خرازی، محسن؛ بدایه المعارف الهیه؛ قم: مؤسسه النشر الاسلامی، [بیتا].
10
خویى، ابوالقاسم؛ مصباح الاصول؛ تقریر واعظ حسینى بهسودى؛ قم: مؤسسه احیا آثار امام خویی، 1386ق.
11
دفتر همکارى حوزه و دانشگاه؛ درآمدى بر حقوق اسلامى؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1364.
12
رشدى، علیان؛ العقل عند الشیعة الامامیه؛ چ1، بغداد: [بینا]، [بیتا].
13
زحیلى، وهبه؛ الوجیز فى اصول الفقه؛ چ1، بیروت: دارالمعاصر، 1405ق.
14
زهیر، محمدابوالنور؛ اصول الفقه؛ ج1، مصر: المکتبة الازهریّه للتراث، 1412ق.
15
صدر، محمدباقر؛ دروس فى علم الاصول؛ ج2، چ1، قم: مؤسسه مجمعالفکر الاسلامى،1412ق.
16
طباطبایى، محمدحسین؛ تفسیر المیزان؛ ج17، 16و5، چ1، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، [بیتا].
17
علیدوست، ابوالقاسم؛ فقه وعقل؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1381.
18
کلینی، محمدبنیعقوب؛ اصول کافی؛ تصحیح و تحقیق علیاکبر غفاری؛ تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365.
19
مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى؛ فلسفه حقوق؛ قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1377.
20
مجلسى، محمدباقر؛ بحارالانوار؛ ج14، چ2، بیروت: مؤسسه الوفا، 1406ق.
21
محمدی ری شهری، محمد؛ میزان الحکمه؛ چ2، قم: دارالحدیث، 1419ق.
22
مدرس، علی اصغر؛ حقوق فطری یا مباحث حقوق بشر؛ تبریز: انتشارات نوین، 1375.
23
مرکز اسناد و مدارک اسلامی؛ فرهنگنامه اصول فقه؛ چ4، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1392.
24
مکارم شیرازى، ناصر؛ انوار الاصول (تقریر احمد قدسى)؛ قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین، 1415ق.
25
میرزاى قمى، ابوالقاسم؛ قوانین الاصول؛ ج2، قم: مکتبة العلمیة الاسلامیه، [بیتا].
26
نایینى، محمدحسین؛ اجود التقریرات؛ (تقریر ابوالقاسم خویى)؛ چ2، قم: اهلالبیت، 1410ق.
27
ـــــ ؛ فوائدالاصول؛ تقریر محمدعلى کاظمى خراسانى؛ قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1409ق.
28
نراقى، محمدمهدى؛ جامع السعادات؛ چ6، بیروت: مؤسسه اعلمى، 1406ق.
29
هدایتنیا، فرجالله و محمدهادی کاویانی؛ شورای نگهبان؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380.
30
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی حقوقی استقلال قضایی اهلکتاب
استقلال قضایی یکی از جلوههای به رسمیت شناختن عقاید اهل کتاب و احترام به ایشان در اندیشه اسلامی است. پذیرش استقلال قضایی اهل کتاب مستلزم پذیرش دو بعد استقلال در محاکم و استقلال در قوانین است. مقاله حاضر درصدد واکاوی حقوقی استقلال قضایی اهلکتاب و امکان جریان آن در شرایط حقوقی کنونی است. این مقاله با تجزیه و تحلیل الزامات استقلال قضایی و لزوم استقلال در محاکم و استقلال در قوانین میکوشد، امکان جریان استقلال قضایی اهل کتاب را در ساختارِحقوقی موجود، به اجمال بررسی کند.
https://hoquq.iict.ac.ir/article_14498_df5f6a85c16637cd7252b8fe97318bb7.pdf
2015-10-01
89
111
استقلال قضایی
اهل کتاب
غیرمسلمانان
صلاحیت
دادرسی
ابراهیم
باطنی
ebrahim.bateni@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه حضرت معصومه قم
AUTHOR
منابع
1
ابنجماعه، بدرالدین؛ تحریر الاحکام فی تدبیر اهل الاسلام؛ تحقیق و تعلیق: فؤاد عبدالمنعم احمد؛ چ1، قطر: [بینا]، 1405ق.
2
انصارى (شیخ انصاری)، مرتضىبنمحمد امین؛ کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات؛ ج2، چ1، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415ق.
3
باقرزاده، محمدرضا؛ ضمانت اجراهای صلح و امنیت بین المللی؛ چ1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1382.
4
بخاری، ابوعبدالله محمدبناسماعیل؛ صحیح بخاری(کتاب الجزیه والموادعه: باب الجزیه والموادعه مع اهل الذمه والحرب)؛ بیروت: المکتبه العصریه، 1424ق.
5
بشیریه، حسین؛ آموزش دانش سیاسی؛ چ3، تهران: انتشارات موسسه پژوهشی نگاه معاصر، 1382.
6
تبریزی، جوادبنعلی؛ أسس القضاء و الشهاده؛ چ1، قم: دفتر جوادبنعلیتبریزی، [بیتا].
7
جصاص، ابوبکراحمدبنعلی رازی؛ احکام القرآن؛ تحقیق محمدصادق قمحاوی؛ ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
8
جمعى از پژوهشگران (زیر نظر سیدمحمود هاشمى شاهرودی)؛ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت
؛ ج1، چ1، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى، 1426ق.
9
حر عاملى، محمدبنحسن؛ وسائل الشیعه؛ ج15، چ1، قم: مؤسسه آل البیت
، 1409ق.
10
حسینی مراغى (میر فتاح)، میرعبدالفتاح؛ العناوین الفقهیه؛ ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
11
حلّی (علامه حلی)، حسنبنیوسف؛ تحریرالاحکام؛ ج3 ، چ1، قم: مؤسسه امام صادق، 1420ق.
12
ـــــ ؛ تذکرةالفقهاء؛ ج9، چ1، قم: مؤسسه آلالبیت، 1414ق.
13
حلّی، احمدبنمحمد؛ المهذبالبارع؛ ج2، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی، 1411ق.
14
خالقی، علی؛ آیین دادرسی کیفری؛ چ1، تهران: شهر دانش، 1387.
15
ـــــ ؛ جستارهایی در حقوق جزای بینالملل؛ چ1، تهران: شهر دانش، 1388.
16
خامنهاى، سیدعلى؛ «کاوشی در حکم فقهی صابئان»؛ مجله فقه اهل بیت، شماره9، بهار 1376.
17
ـــــ ؛ اجوبة الاستفتائات؛ ترجمه احمدرضا حسینى؛ تهران: الهدى، 1381.
18
خمینی، سیدروحالله؛ تحریرالوسیلة؛ ج1و2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1390.
19
خوانساری، احمد؛ جامع المدارک فی شرح مختصر النافع؛ ج7، چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
20
رهامی، روحالله؛ تأثیر پارادایم امنیت انسانی بر کارکرد دولت؛ پایان نامه دکتری حقوق عمومی، پردیس قم دانشگاه تهران، 1391.
21
طباطبایی حائری، سیدعلی؛ ریاضالمسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل؛ ج8، چ1، قم: مؤسسه آلالبیت
، 1418ق.
22
طباطبایی، محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج14، چ1، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق.
23
طوسى (شیخ طوسی)، ابوجعفر محمدبنحسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ ج4، چ2، بیروت: داراحیاءالتراث العربی، [بیتا].
24
ـــــ ؛ الخلاف (کتاب الجزیه)؛ ج5، چ1، قم: دفترانتشارات اسلامى، 1407ق.
25
ـــــ ؛ المبسوط فی فقه الإمامیه؛ ج4و9، چ3، تهران: المکتبه المرتضویه، 1387.
26
عاملى (محقق کرکی)، علىبنحسین؛ جامع المقاصد فی شرح القواعد؛ ج۲و12، چ2، قم: مؤسسه آل البیت
، 1414ق.
27
عاملی (شهید ثانی)، زینالدینبنعلی؛ مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام؛ ج13، چ1، قم: مؤسسهالمعارف الإسلامیه، 1413ق.
28
قربانی، زینالعابدین؛ اسلام و حقوق بشر؛ چ1، تهران: انتشارات صدر، 1387.
29
کاتوزیان، ناصر؛ مقدمه علم حقوق؛ چ13، تهران: شرکت انتشار، شهریور 1370.
30
کاویانی، محمد هادی؛ بررسی حق امنیت فردی و چالشهای آن با امنیت ملی؛ پایان نامه دکتری حقوق عمومی، پردیس قم دانشگاه تهران، مهر1390.
31
گلپایگانی، سیدمحمدرضا؛ الدر المنضود فی احکام الحدود؛ ج1، چ1، قم: دارالقرآن الکریم، 1414ق.
32
گیلانی (میرزای قمی)، ابوالقاسمبنمحمدحسن؛ جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، ج2، چ1، تهران: مؤسسه کیهان، 1413ق.
33
مکارم شیرازی، ناصر؛ استفتائات جدید؛ ج1، چ2، قم: انتشارات مدرسه امام امیرالمؤمنین، 1427ق.
34
منتظری، حسینعلی؛ دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه؛ ج3، قم: نشر تفکر، 1431ق.
35
موسوی اردبیلی، عبدالکریم؛ فقه القضاء؛ ج۱، چ2، قم: مؤسسهالنشر لجامعه المفید، 1423ق.
36
نجفی، محمدحسن؛ جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام؛ ج21و40، چ7، بیروت: داراحیاءالتراث العربی، 1404ق.
37
ORIGINAL_ARTICLE
امنیت سیاسی افراد و مرجع آن در فقه امامیه
مقوله امنیت و به ویژه امنیت سیاسی، در همه جوامع امروزی به عنوان یکی از مؤلفههای اصلی حقوق بنیادین افراد مورد توجه قرار میگیرد و ماهیتی حقوق بشری به خود گرفته است. نوشتار حاضر با توجه به این اهمیت، درصدد بازشناسی مقوله امنیت سیاسی و مهمترین رکن آن ذیل عنوان «مرجع امنیت» در آموزههای فقه سیاسی شیعه است. بدین منظور، ضمن تبیین اجمالی محل بحث در مطالعات امنیتی، معیارها و ضوابطی به منظور تشخیص مرجع امنیت از میان موضوعات امنیت ارائه شده است. سپس سه شاخص به عنوان موضوعات اصلی امنیت سیاسی با عناوین «حق بهکارگیری و ابراز هر عقیده سیاسی»، «حق بر انتخابشدن برای مناصب سیاسی» و «حق بر انتخاب مقامات و کارگزاران نظام سیاسی»، احصا و مورد بررسی قرار گرفتهاند و در گام بعد، به بررسی مهمترین ِ موضوع در فقه امامیه، به منظور بازشناسی «مرجع امنیت سیاسی» پرداخته شده است. از این رهگذر، در فقه امامیه، «حق بهکارگیری و ابراز عقاید سیاسی» به عنوان مهمترین گزاره در امنیت سیاسی افراد و جامعِ دیگر حقوق و آزادیهای سیاسی در نظر گرفته میشود.
https://hoquq.iict.ac.ir/article_14500_e07d73352b81addd26317867a3548369.pdf
2015-10-01
113
152
امنیت سیاسی
مرجع امنیت
حق ابراز عقیده
حق انتخابشدن
حق انتخابکردن
حسین
رحمت اللهی
1
استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
نجف
لک زایی
2
دانشیار دانشگاه باقرالعلوم
AUTHOR
محمدجواد
ارسطا
3
استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران
AUTHOR
هادی
حاج زاده
4
دکتری حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران
AUTHOR
Section 1.01 منابع
1
ابنادریس، محمدبنمنصوربناحمد؛ السرائرالحاوی لتحریرالفتاوى (سهجلدی)؛ چ2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1410ق.
2
ابنحمزه طوسی، محمدبنعلى؛ الوسیلة إلى نیلالفضیلة؛ چ1، قم: کتابخانه آیتالله مرعشى نجفى، 1408ق.
3
ابنحیون، نعمانبنمحمد؛ دعائمالإسلام و ذکرالحلال والحرام والقضایا والأحکام؛ چ2، قم: مؤسسة آلالبیت، ۱۳۸۵ق.
4
ابنفارس، زکریا؛ معجم مقائیساللغة (ششجلدی)؛ چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1404ق.
5
ابنمنظور، ابوالفضل جمالالدین محمدبنمکرم؛ لسانالعرب؛ چ3، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۱۴ق.
6
ـــــ ؛ لسانالعرب (پانزدهجلدی)؛ چ3، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1414ق.
7
احسائی، ابنابیجمهور؛ عوالیاللآلی؛ چ1، قم: انتشارات سیدالشهدا، ۱۴۰۵ق.
8
اخوان کاظمی، بهرام؛ «امنیت و راهکارهای تأمین آن در اندیشه محقق سبزواری»؛ پژوهشنامه علوم سیاسی؛ تهران: انجمن علوم سیاسی ایران، ش۴، پاییز ۱۳۸۵، ص141ـ162.
9
ـــــ ؛ امنیت در نظام سیاسی اسلام؛ چ1، تهران: کانون اندیشه جوان، ١٣٨٥.
10
اردبیلى (محقق اردبیلی)، احمدبنمحمد؛ مجمعالفائدة والبرهان فی شرح إرشادالأذهان؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ق.
11
ارسطا، محمدجواد؛ نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران؛ چ2، قم: بوستان کتاب، 1389.
12
اسماعیلی، اسماعیل؛ «جایگاه مردم در انتخاب رهبری»؛ مجله حوزه؛ قم: مرکز مدیریت حوزههای علمیه، ش۸۵ و ۸۶، فروردین و اردیبهشت ـ خرداد و تیر ۱۳۷۷، ص107ـ156.
13
افتخاری، اصغر؛ «امنیت در حال گذار (تحول معنای امنیت در قرن بیست و یکم)»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش4، زمستان ۱۳۷۹، ص27ـ47.
14
ـــــ ؛ «صورتبندی امنیت ملی در حوزه فقه سیاسی»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش33، بهار ۱۳۸۵، ص277ـ296.
15
ـــــ ؛ امنیت؛ چ1، تهران: دانشگاه امام صادق، ۱۳۹۱.
16
آقابابایی، حسین؛ قلمرو امنیت در حقوق کیفری؛ چ1، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۹.
17
آقابخشی، علی؛ فرهنگ علوم سیاسی؛ تهران: نشر تقریر، ۱۳۶۳.
18
برکووتیز، مورتون و باک پرسیسی؛ «امنیت ملی»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش2، تابستان ۱۳۷۷، ص195ـ206.
19
بصیری، محمدعلی؛ «تحولات مفهوم امنیت ملی»؛ اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی؛ تهران: مؤسسه اطلاعات، ش۱۶۳ـ۱۶۴، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۰، ص166ـ173.
20
بهجت فومنی گیلانی، محمدتقى؛ جامعالمسائل؛ چ2، قم: دفتر معظمله، 1426ق.
21
بوزان، باری و الی ویور و پاپ دوویلد؛ چهارچوبی تازه برای تحلیل امنیت؛ ترجمه علیرضا طیب؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1386.
22
ـــــ ؛ «آشنایی با مکتب کپنهاگ در مطالعات امنیتی در گفتوگو با پروفسور باری بوزان»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش3، پاییز ۱۳۷۹، ص9ـ15.
23
ـــــ ؛ مردم؛ دولتها و هراس؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۷۸.
24
بیگینیا، عبدالرضا و سعید صفری و علی مرشدیزاده و عبدالحمید پولادرگ؛ «شناسایی و اولویتبندی شاخصهای حکمرانی خوب»؛ چشمانداز مدیریت دولتی؛ تهران: دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهیدبهشتی، ش12، زمستان 1391، ص65ـ86.
25
پورحسین، احسان؛ «جایگاه بیعت و انتخابات در نظام سیاسی اسلام»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش۳۹ و ۴۰، پاییز و زمستان ۱۳۸۶، ص99ـ122.
26
پورسعید، فرزاد؛ «مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش3، پاییز ۱۳۸۹، ص29ـ54.
27
ثقفى، ابراهیمبنمحمدبنسعیدبنهلال؛ الغارات؛ ترجمه عبدالمحمد آیتی؛ چ2، تهران: وزارت ارشاد، ۱۳۷۴.
28
جهانبزرگی، احمد؛ امنیت در نظم سیاسی اسلام؛ اصول و مؤلفهها؛ چ1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۸.
29
جوهرى، اسماعیلبنحماد؛ تاجاللغة و صحاحالعربیة؛ چ1، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۴۱۰ق.
30
حاجزاده، هادی؛ «جوان مسلمان و حق تحقیق در عقاید؛ نگاهی دوباره به مفهوم ارتداد و رابطه آن با آزادی اندیشه»؛ همایش بینالمللی حقوق جوانان در جامعه اسلامی؛ تهران: انتشارات فقه، ۱۳۸۹، ص349ـ373.
31
حرّ عاملی، محمدبنحسن؛ وسائلالشیعة؛ قم: مؤسسه آلالبیت، ۱۴۰۹ق.
32
حسینی روحانی قمی، سیدصادق؛ فقهالصادق؛ چ1، قم: دارالکتاب (مدرسه امام صادق)، ۱۴۱۲ق.
33
حلّى (علامه حلّی)، حسنبنیوسفبنمطهر؛ تبصرةالمتعلمین فی أحکامالدین؛ چ1، تهران: مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ۱۴۱۱ق.
34
ـــــ ؛ تحریرالأحکام الشرعیة على مذهبالإمامیة؛ چ1، مشهد: مؤسسة آلالبیت، [بیتا].
35
ـــــ ؛ قواعدالأحکام فی معرفةالحلال والحرام؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
36
ـــــ ؛ مختلفالشیعة فی أحکامالشریعة؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
37
حیدری، اللهرحم و حلیمه عنایت و مجید موحد؛ «جهانىشدن فرهنگ و احساس امنیت سیاسى؛ مطالعه موردى جوانان شهر شیراز»؛ فصلنامه رهنامه سیاستگذاری؛ تهران: دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، ش4، زمستان ۱۳۹۰، ص125ـ156.
38
خمینى، سیدروحالله؛ تحریرالوسیلة؛ ترجمه علی اسلامی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۵ق.
39
ـــــ ؛ صحیفه امام؛ چ4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386.
40
ـــــ ؛ ولایت فقیه؛ چ12، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۳ق.
41
راغب اصفهانى، حسینبنمحمد؛ مفردات ألفاظالقرآن؛ چ1، لبنان: دارالعلم، ۱۴۱۲ق.
42
ربیعی، علی؛ «امنیت ملی؛ مفهومی در حال تکوین»؛ اطلاعات سیاسی اقتصادی؛ تهران: مؤسسه اطلاعات، ش۱۹۷ـ۱۹۸، بهمن و اسفند 1382، ص124ـ143.
43
ـــــ ؛ مطالعات امنیت ملی (مقدمهای بر نظریههای امنیت ملی در جهان سوم)؛ چ2، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بینالملل، ۱۳۸۳.
44
روحانی، حسن؛ «امنیت عمومی؛ امنیت ملی و چالشهای فرارو»؛ فصلنامه راهبرد؛ تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ش۲۰، تابستان ۱۳۸۰، ص7ـ42.
45
ـــــ ؛ امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران؛ چ3، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۳۹۰.
46
زارعی، محمدحسین؛ «حکمرانی خوب، حاکمیت و حکومت در ایران»؛ مجله تحقیقات حقوقی؛ تهران: دانشگاه شهیدبهشتی، ش40، پاییز و زمستان 1383، ص155ـ202.
47
سبحانی، جعفر؛ معالمالحکومة الإسلامیة (محاضرات درس خارج فقه)؛ تقریر جعفر الهادی؛ ج2، چ4، قم: مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۳ق.
48
سیفی مازندرانی، علیاکبر؛ مبانیالفقه الفعال فیالقواعد الفقهیة الأساسیة؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۵ق.
49
شریعتمدار جرائری، سیدنورالدین؛ «امنیت در اسلام»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش۳۴، تابستان ۱۳۸۵، ص7ـ50.
50
شریف رضى، محمدبنحسین؛ نهجالبلاغة؛ چ1، قم: هجرت، ۱۴۱۴ق.
51
صالحی نجفآبادی، نعمتالله؛ ولایت فقیه، حکومت صالحان؛ چ2، تهران: نشر قادر، ۱۳۷۸.
52
صفری، نعمتالله؛ «انتصاب و انتخاب (بررسی دو نظریه)»؛ حکومت اسلامی؛ قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، ش6، زمستان ۱۳۷۶، ص101ـ130.
53
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ چ1، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364.
54
طباطبایى، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیرالقرآن؛ چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
55
ـــــ ؛ نهایةالحکمة؛ ترجمه و شرح علی شیروانی؛ چ11، قم: بوستان کتاب، ۱۳۹۰.
56
طریحى، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ چ3، تهران: کتابفروشى مرتضوى، ۱۴۱۶ق.
57
طوسى، ابوجعفر محمدبنحسن؛ المبسوط فی فقهالإمامیة؛ چ3، تهران: المکتبةالمرتضویة لإحیاء الآثارالجعفریة، ۱۳۸۷ق.
58
ـــــ ؛ التبیان فی التفسیرالقرآن؛ بیروت: دار احیاءالتراث العربی، [بیتا].
59
ـــــ ؛ النهایة فی مجردالفقه والفتاوی؛ چ2، بیروت: دارالکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
60
ـــــ ؛ تهذیبالأحکام؛ تهران: دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
61
عاملی (شهید اول)، محمدبنمکى؛ الدروسالشرعیة فی فقهالإمامیة؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
62
عاملی (شهید ثانى)، زینالدینبنعلى؛ الروضةالبهیة فی شرح اللمعةالدمشقیة؛ چ1، قم: کتابفروشى داورى، ۱۴۱۰ق.
63
عزیزی، علی و محمدرضا خراشادیزاده و عبدالله هندیانی؛ «اولویتبندی معیارهای راهبردی امنیت عمومی»؛ فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی؛ تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد دانشگاه علوم انتظامی، ش1، بهار ۱۳۹۱، ص57ـ75.
64
عمید زنجانی، عباسعلی و ابراهیم موسیزاده؛ بایستههای فقه سیاسی؛ تهران: انتشارات مجد، ۱۳۸۸.
65
عنابی، علیرضا و فریور خلیلی شجاعی؛ «محدودیتهای انتخاباتی انتخابکنندگان و انتخابشوندگان»؛ نشریه کانون وکلای دادگستری؛ تهران: کانون وکلای دادگستری، ش23ـ24، پاییز و زمستان 1390، ص64ـ76.
66
فرخجسته، هوشنگ؛ «بررسی تاریخی ایستارها و ذهنیتها در ایران و ارتباط آنها با امنیت عمومی، امنیت ملی و وحدت ملی»؛ مجموعه سخنرانیها و مقالات ارائهشده در همایش امنیت عمومی و وحدت ملی؛ چ1، تهران: معاونت امنیتی و انتظامی وزارت کشور (دفتر مطالعات و تحقیقات امنیتی)، ۱۳۸۰، ص340ـ370.
67
فقهالرضا (منسوب به امام رضا)؛ چ1، مشهد: مؤسسه آلالبیت، ۱۴۰۶ق.
68
قاسمی، حاکم؛ «برداشتهای متفاوت از امنیت ملی»؛ فصلنامه سیاست دفاعی؛ تهران: دانشگاه جامع امام حسین، ش2، بهار ۱۳۷1، ص1ـ14.
69
قیصری، نورالله؛ «امنیت پایدار نظام جمهوری اسلامی ایران؛ الگویی برای تبیین و اجرای سیاستهای کلان»؛ دوفصلنامه دانش سیاسی؛ تهران: دانشگاه امام صادق، ش1، بهار و تابستان ۱۳۹۲، ص45ـ62.
70
کریمی مله، علی؛ «تهدیدات سیاسی امنیت ملی از دیدگاه امام خمینی»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش49، پاییز 1389، ص5ـ28.
71
ـــــ ؛ «شناسایی مرجع امنیت در رویکرد امنیت ملی امام خمینی»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش30، زمستان ۱۳۸۴، ص765ـ788.
72
کلینی، محمدبنیعقوببناسحاق؛ الکافی؛ چ4، تهران: دارالکتبالأسلامیة، ۱۳۶۵.
73
لکزایی، شریف؛ «الگوی مشارکت سیاسی در نظریههای ولایت فقیه»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش۲۰، زمستان ۱۳۸۱، ص135ـ160.
74
ـــــ ؛ «دلالتهای امنیتی انسانشناسی آیتالله جوادی آملی»؛ فصلنامه حکمت اسراء؛ قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی اسراء، ش1، پاییز ۱۳۹۰، ص13ـ51.
75
ـــــ ؛ «دیدگاه امنیتی شیعه با تأکید بر اندیشه آیتالله شهیدبهشتی»؛ فصلنامه علمی ـ پژوهشی شیعهشناسی؛ قم: مؤسسه شیعهشناسی، ش۴۱، بهار ۱۳۹۲، ص7ـ41.
76
ـــــ ؛ «فقه و امنیت»؛ فقه؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ش4، زمستان ۱۳۹۰، ص3ـ45.
77
ـــــ ؛ «فلسفه امنیت از دیدگاه امام خمینی»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش3، پاییز ۱۳۸۹، ص5ـ27.
78
مالکی نجفی (کاشفالغطا)، جعفربنخضر؛ کشفالغطاء عن مبهماتالشریعة الغراء؛ چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، ۱۴۲۲ق.
79
ماندل، رابرت؛ چهره متغیر امنیت ملی؛ ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۷۷.
80
مبارک، اصغر و زیبا آذرپیوند؛ «نگاهی به شاخصهای حکمرانی خوب از منظر اسلام و تأثیر آن بر رشد اقتصادی»؛ اقتصاد اسلامی؛ قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری انجمن اقتصاد اسلامی ایران، ش36، زمستان 1388، ص179ـ208.
81
مجلسی، محمدتقی؛ بحارالأنوار؛ بیروت: دار احیاءالتراث العربی، ۱۴۰۳ق.
82
محمدی گیلانی، محمد؛ حقوق کیفری در اسلام؛ چ1، تهران: نشر سایه، ۱۳۷۹.
83
مرعشى شوشترى، سیدمحمدحسن؛ دیدگاههاى نو در حقوق؛ چ2، تهران: نشر میزان، ۱۴۲۷ق.
84
ـــــ ؛ دیدگاههای نو در حقوق کیفری اسلام؛ چ2، تهران: میزان، ۱۳۷۶.
85
مصباح یزدى، محمدتقى؛ پرسشها و پاسخها: ولایت فقیه و خبرگان؛ چ6، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، ۱۳۷۸.
86
ـــــ ؛ مردمسالاری دینی و نظریه ولایت فقیه؛ چ1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۹.
87
معین، محمد؛ فرهنگ فارسی؛ تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۵.
88
مکارم شیرازی، ناصر؛ «آیا توبه مرتد فطری قبول میشود؟»؛ مجله مکتب اسلام؛ قم: مؤسسه مکتب اسلام، ش5، مرداد 1363، ص13ـ17.
89
ملکافضلی اردکانی، محسن؛ «آثار قاعده حفظ نظام»؛ حکومت اسلامی؛ قم: دبیرخانه مجلس خبرگان، ش4، زمستان 1389، ص109ـ146.
90
منتظرى نجفآبادى، حسینعلى؛ حکومت دینى و حقوق انسان؛ چ1، قم: ارغوان دانش، 1429ق.
91
ـــــ ؛ رساله استفتائات؛ چ1، قم: [بینا]، [بیتا].
92
ـــــ ؛ مجازاتهاى اسلامى و حقوق بشر؛ چ1، قم: ارغوان دانش، 1429ق.
93
ـــــ ؛ دراسات فى ولایةالفقیه و فقهالدولةالإسلامیة؛ چ2، قم: المرکزالعالمى للدراسات الإسلامیة، 1409ق.
94
موحدی، محمدابراهیم و جمال عرف؛ «عوامل اجتماعی مؤثر بر احساس امنیت سیاسی نخبگان سیاسی کشور»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش1، بهار 1392، ص53ـ86.
95
مؤمن قمى، محمد؛ بررسى وظایف و اختیارات ولیّ فقیه (برگرفته از بیانات شفاهى درس خارج فقه)؛ برگرفته از:
96
http://www.behdarvand.ir/allbooks/188-culturalbooks188.html
97
میراحمدی، منصور اکرم شیری؛ «عدالت سیاسی در گفتمان اسلام فقاهتی سیاسی»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش48، زمستان 1388، ص63ـ89.
98
ـــــ ؛ «آزادی و ولایت در فقه سیاسی معاصر شیعه»؛ فصلنامه علوم سیاسی؛ قم: دانشگاه باقرالعلوم، ش3، زمستان ۱۳۷۷، ص75ـ107.
99
نادری، محمدمهدی؛ «حکمرانی خوب؛ معرف و نقد اجمالی»؛ اسلام و پژوهشهای مدیریتی؛ قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، ش1، تابستان 1390، ص69ـ94.
100
ناظمی اردکانی، محمد؛ «حکمرانی خوب با رویکرد اسلامی»؛ مجله علوم انسانی؛ تهران: دانشگاه امام حسین، ش76، شهریور 1388، ص107ـ128.
101
100. نجفى (صاحب جواهر)، محمدحسن؛ جواهرالکلام فی شرح شرائعالإسلام؛ چ7، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی، 1404ق.
102
101. نراقى، مولى احمدبنمحمدمهدى؛ عوائدالأیام فی بیان قواعدالأحکام؛ چ1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1417ق.
103
102. نورى (محدث)، میرزاحسین؛ مستدرکالوسائل؛ چ1، قم: مؤسسة آلالبیت لاحیاءالتراث، 1420ق.
104
103. نویدنیا، منیژه؛ «تأملی نظری در امنیت اجتماعی»؛ فصلنامه مطالعات راهبردی؛ تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش31، بهار 1385، ص53ـ72.
105
104. ـــــ ؛ امنیت اجتماعی؛ چ1، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1388.
106
105. هدایتنیا، فرجالله؛ «نقدى بر نظریه ناسازگارى دموکراسى با ولایت فقیه»؛ ماهنامه رواق اندیشه؛ قم: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ش4، آذر و دی 1381، ص41ـ56.
107
106. هندیانی، عبدالله؛ «بررسی تحولات مفهومی امنیت در محیط امنیتی»؛ فصلنامه دانش انتظامی؛ تهران: دانشگاه علوم انتظامی، ش3، پاییز 1386، ص9ـ31.
108
107. ورعی، سیدجواد؛ «ارتداد نگاهی دوباره (تقریری از مباحث آیتالله موسوی اردبیلی)»؛ نشریه حکومت اسلامی؛ قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، ش13، پاییز 1378، ص9ـ26.
109
108. یزدانی، عنایتالله و محمد خدابنده؛ «امنیت در عصر پسامدرن: بررسی تحولات»؛ رهیافتهای سیاسی و بینالمللی؛ تهران: دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، ش25، بهار 1390، ص163ـ200.
110
ORIGINAL_ARTICLE
ماهیّت فقه سیاسی
فقه سیاسی به مثابه گرایشی تخصّصی در کنار سایر گرایشهای علمی فقه، در زمان گذشته به تناسب موقعیّت و شرایط و به خاطر اموری چون محدودبودن جامعه شیعی، رسمیّت نداشتن مذهب شیعه و فراگیربودن اقتضای تقیه در برابر سلاطین جائر از حجم مسائل و کیفیّت اندکی برخوردار بود، و امروزه به سبب اموری چون حجم وسیعی از مسائل مستحدثه سیاسی، اقتدار اجتماعی سیاسی فقیهان و توسعه فقه سیاسی به گستره امور اجتماعی و حکومتی، از کیفیّت و کمیّت بسیاری برخوردار شده است. اموری چون اختلاف در معنای فقه سیاسی، تمایز آن با فقه حکومتی، سطح انتظار از فقه سیاسی و حکومتی و گونهشناسی متفاوت در عرصه استنباط مسائل سیاسی، موجب ارائه قرائتهای متفاوتی از فقه سیاسی با محوریّت فرد، اجتماع یا حکومت شده است. هویّت فقه سیاسی مطلوب در عصر حاضر در گرو شاخصها و ملاکهایی است که در این تحقیق مورد عنایت قرار میگیرد.
https://hoquq.iict.ac.ir/article_14501_b7cde56a6e7af87152be5c41ed5e4fa6.pdf
2015-10-01
153
177
فقه
فقه سیاسی
فقه حکومتی
فقه سیاسی حدّاقلی
فقه سیاسی حداکثری
حکومت دینی
سیدسجاد
ایزدهی
1
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
AUTHOR
منابع
1
اراکى، محمدعلى؛ کتاب البیع؛ قم: موسسه امام صادق، 1413ق.
2
حسینى شیرازى، سید محمد، الفقه السیاسه، قم: دارالایمان، 1361.
3
خامنهای، سیدعلی؛ پرسش و پاسخ در دانشگاه تهران؛ 13/9/ 1364.
4
ـــــ ؛ در جمع فضلاى حوزه علمیه قم؛ 30/11/1370.
5
ـــــ ؛ سالگرد ارتحال امام خمینی؛ 14/13/1376.
6
ـــــ ؛ در آغاز درس خارج فقه؛ 31/6/1370.
7
خمینی، روح الله؛ صحیفه امام؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1378.
8
ـــــ ؛ ولایت فقیه؛ چ7، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1377.
9
خوئی، سیدابوالقاسم؛ مبانى تکملة المنهاج؛ چ2، قم: چاپخانه علمیه، 1396ق.
10
شبیری زنجانی، موسی؛ الفقه علی آراء فقهاء الاسلام؛ [بیجا]، [بینا]، [بیتا].
11
مکی عاملی (شهید اول)، محمد؛ ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة؛ چ1، قم: مؤسسة آلالبیت، 1419ق.
12
عاملی (شهید ثانی)، زینالدین؛ حقائق الایمان؛ چ1، قم: مکتبة آیتالله مرعشی نجفی، 1409ق.
13
صافی، لطفالله؛ مجموعة الرسائل؛ قم: نشر امام مهدی، 1404ق.
14
صدر، سیدمحمدباقر؛ همراه با تحول اجتهاد؛ ترجمه اکبر ثبوت؛ تهران: روزبه، 1359.
15
عمید زنجانى، عباسعلى؛ چ1، فقه سیاسى؛ تهران: امیرکبیر، 1366.
16
ـــــ ؛ «تأملی در فقه سیاسی شیعه»؛ فصلنامه علوم سیاسی، شماره4، بهار1378، ص6ـ23.
17
ـــــ ؛ «نظام سیاسی اسلام»؛ فصلنامه حکومت اسلامی، شماره1، پاییز1375، ص8ـ49.
18
فارابى، ابونصر محمد؛ احصاء العلوم؛ تصحیح محمد عثمان امین؛ مصر: مطبعة السعاده، 1931.
19
فیض کاشانى، ملا محسن؛ مفاتیح الشرایع؛ قم: مطبعة خیام، 1401ق.
20
گرجی، ابو القاسم؛ تاریخ فقه و فقها؛ تهران: انتشارات سمت، 1375.
21
منتظرى، حسینعلى؛ دراسات فى ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه؛ قم: المرکز العالمى للدراسات الاسلامیه، 1409ق.
22
مهریزی، مهدی؛ «فقه حکومتی»؛ فصلنامه نقد و نظر، شماره12، پاییز1376، ص141ـ165.
23
نراقی، ملااحمد؛ عوائد الایام؛ قم: مرکز النشر الاسلامى التابع لمکتب الاعلام الاسلامى، 1417ق.
24