قلمرو اعتبار قسامه در تعدد دعوا بر موضوع واحد (نقدی بر ماده 325 قانون مجازات اسلامی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، عضو هیات علمی گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.

چکیده

غایب بودن یا حاضر به طرح دعوا نشدن برخی از صاحبان حق، موجب می‌شود دعوای قتل در دو یا چند مرحله مطرح گردد که ترتب آثار مستقل بر هر یک از دعاوی یا مرتبط ساختن آن ها با هم جای بحث دارد. ماده 325 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392) فرض دو دعوای مستقل با آثار و نتایج متفاوت را مطرح کرده است که به نظر می‌رسد مفاد ماده تنها در محدوده قابلیت طرح دعوا در چند مرحله قابل قبول است و ترتب آثار مستقل بر هر یک از دعاوی یاد شده که به دلیل اشتراک در جرم ارتکابی با هم مرتبط اند، در برخی مصادیق با اشکال تعارض ادله مواجه است و نیاز به اصلاح دارد. با این بیان که در دعاوی متعدد بر موضوع واحد، چنان چه در دعوای دوم ادله اثباتی قاضی را به نتیجه‌ای متفاوت از دعوای اول رهنمون ساخت، نمی توان به استناد استقلال دو دعوا و به استناد امر مختوم کیفری برای دعوای اول، به احکام متفاوت ملتزم شد و لازم است ادله دو یا چند دعوا مرتبط با هم ارزیابی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. بهجت، محمدتقى؛ جامع‌المسائل؛ چ2، قم: دفتر آیت‌الله بهجتŠ، 1426ق.
  2. حرّ عاملى، محمد‌بن‌حسن؛ وسائل‌الشیعة؛ قم: مؤسسه آل‌البیت‰، 1409ق.
  3. حلبى، ابن‌زهره؛ غنیةالنزوع إلى علمی الأصول والفروع؛ قم: مؤسسه امام صادق†، 1417ق.
  4. حلّى (علامه حلّی)، حسن‌بن‌یوسف؛ قواعدالأحکام فی معرفة الحلال والحرام؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
  5. حلّى (محقق حلّی)، جعفر‌بن‌حسن؛ شرائع‌الإسلام فی مسائل الحلال والحرام؛ چ2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
  6. خمینى، سیدروح‌الله؛ تحریرالوسیلة؛ قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم، [بی‌تا].
  7. طباطبائی حائرى، سیدعلى؛ ریاض‌المسائل؛ قم: مؤسسه آل‌البیت‰، 1418ق.
  8. کلینى، محمد‌بن‌یعقوب؛ الکافی؛ قم: دارالحدیث للطباعة والنشر، 1429ق.
  9. مرعشی، سیدمحمدحسن؛ «تحقیقى درباره لوث و قسامه و قضاوت زن و نظر مقدس اردبیلىŠ»، فقه اهل بیت‰؛ ش5ـ6، بهار و تابستان 1375، ص157ـ168.
  10. موحدى لنکرانى، محمدفاضل؛ تفصیل‌الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة (القصاص)؛ قم: مرکز فقهى ائمه اطهار‰، 1421ق.
  11. نجفى، محمدحسن؛ جواهرالکلام فی شرح شرائع‌الإسلام؛ چ7، بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی، 1404ق.
  12. هاشمى، سیدمحمود؛ «قسامه تعدّد افراد یا تکرار قسم؟»، فقه اهل بیت‰؛ ش25، بهار 1380، ص3ـ20.
  13. یزدی، محمد؛ «بحثی در قسامه»، فقه اهل بیت‰؛ ش37، بهار 1383، ص2ـ35.