سیاست جنایی افتراقی در سنت علوی با تاکید برعهدنامه مالک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

چکیده: در سیاست جنایی افتراقی واکنش متفاوتی در قبال جرایم و یا مجرمان متفاوت، پیش‌بینی می‌شود. مشروعیت این سیاست در منظومه فقهی امامیه نیازمند بازخوانی ادله فقهی می باشد. در سیره و سنت گفتاری و نوشتاری امیر‌المومنین علی (ع) بویژه عهدنامه مالک اشتر برخوردهای متفاوتی با جرایم خواص و یقه سفیدی در مقایسه با جرایم افراد عادی مشاهده می‌شود؛ که گویای سیاست جنایی افتراقی در قبال بزهکاران است. با وجود این در بهره‌گیری از عهدنامه مالک در استنباطات فقهی بی‌میلی مشاهده می‌شود و عمده دلیل آن اتصاف نهج‌البلاغه و عهدنامه به ضعف سند و مرسل نقل شدن کلام امام علی (ع) در این کتاب شریف است. این نوشته با بررسی اعتبار عهدنامه و پاسخ‌گویی به شبهات متنی، سندی و سلسله رجال واقع در آن به این نتیجه دست می‌یابد که نامه 53 امام علی(ع) برای تدوین سیاست جنایی اقتراقی از سند متقن و قابل اعتماد در استنباط فقهی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1.  

    1. ابن عقیل همدانی، عبدالله؛ شرح ابن عقیل؛ چ14، مصر: المکتبة التجاریة الکبرى بمصر،‌ 1384.
    2. ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین؛ شرح نهج‎البلاغه؛ تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم؛ چ1، قم: دار‎‎الکتب‎العلمیة، 1404 ق.
    3. ابن‌غضائری، احمد‎بن ‎حسین؛ الرجال؛ تحقیق سید محمد رضا حسینی جلالی؛ قم: انتشارات دارالحدیث، 1422 ق.
    4. انصارى دزفولى، مرتضى‎بن محمد امین؛ کتاب المکاسب؛ قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415 ق.
    5. انصارى شیرازى، قدرت‎الله و پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار (ع)؛ موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها؛ چ1، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع)، 1429 ق.
    6. بیهقى، احمد‎بن ‎الحسین؛ ‏دلائل النبوة و معرفه احوال صاحب الشریعة؛ تحقیق عبدالمعطی قلعجی؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1405 ق.
    7. تبریزى، جواد بن على؛ تنقیح مبانی العروة (کتاب الطهارة)؛ چ1، قم: دار الصدیقة الشهیدة، 1426 ق.
    8. ــــــــ؛ إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1416 ق.
    9. تبریزی، میرزا جواد و سید ابو‎القاسم موسوى خویى؛ صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات؛ تصحیح موسى مفید الدین عاصى عاملى‌؛ قم: مکتب نشر المنتخب، 1416 ق.
    10. جزائرى، سید نعمت‎الله؛ کشف الأسرار فی شرح الاستبصار؛ قم: مؤسسة دار‎الکتاب، 1408 ق.
    11. جعفری، محمدتقی؛ حکمت اصول سیاسی اسلام؛ تهران: بنیاد نهج‎البلاغه، 1373.
    12. حائرى، سید کاظم حسینى؛ القضاء فی الفقه الإسلامی؛ قم: مجمع اندیشه اسلامى، 1415 ق.
    13. حائری یزدى، عبد‎الکریم؛ شرح العروة الوثقى؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1426 ق.
    14. حائرى یزدى، مرتضى‎بن‎عبد‎الکریم؛ مبانی الأحکام (القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید)؛ چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1388 ق.
    15. حب‌الله، حیدر؛ منطق النقد السندی بحوث فی قواعد الرجال و الجرح و التعدیل؛ چ1، بیروت: موسسة الانتشار العربی، 2017 م.
    16. حلّى (علامه حلی)، حسن‎بن یوسف بن مطهر؛ رجال العلامة (خلاصة الأقوال)؛ چ2، نجف: منشورات المطبعة الحیدریة، 1381 ق.
    17. خوانسارى، سید احمد‎‎بن‎ یوسف؛ جامع‎المدارک فی شرح مختصر النافع؛ قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405 ق.
    18. دوانى، على؛ سید رضى‏ مؤلف‏ نهج‏البلاغه؛ تهران: بنیاد نهج‏البلاغه، 1359.
    19. ذهبى،‏ شمس‎الدین محمد‎بن احمد‎بن ‎عثمان؛ تاریخ‎الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام‏؛ تحقیق عمر عبدالسلام تدمری؛ بیروت: دار‎الکتاب العربى‏، 1409 ق.
    20. راغب اصفهانی، حسین‎بن محمد؛ مفردات الفاظ‎القرآن؛ تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت: دارالقلم، 1412 ق.
    21. سبحانى تبریزى، جعفر؛ تذکرة الأعیان؛ قم: مؤسسه امام صادق (ع)، 1417 ق.
    22. ــــــــ؛ اصول الحدیث و احکامه؛ قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1412 ق.
    23. سید رضی، محمد‎بن ‎حسین؛ تلخیص البیان فی مجازات القرآن؛ تحقیق محمد عبدالغنی حسن؛ بیروت: دارالاضواء، 1406 ق.
    24. شبیرى زنجانى، سید موسى؛ کتاب النکاح؛ چ1، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، 1419 ق.
    25. شریف‎‎الرضى، محمد‎بن ‎حسین؛‏ نهج‎البلاغه؛ محقق و مصحح: صبحی صالح، چ1، قم: هجرت، 1414 ق.
    26. صبان، محمد‎بن على؛ حاشیة الصبان على شرح الأشمونى على ألفیة ابن مالک و معه شرح الشواهد للعینی؛ تحقیق عبدالحمید هنداوى؛ چ1، بیروت: المکتبة العصریة، 1430 ق.
    27. صدر، شهید سید محمد باقر؛ بحوث فی شرح العروة الوثقى؛ تحقیق سید محمود هاشمی شاهرودی؛ چ2، قم: مجمع الشهید آیة‎الله الصدر العلمی، 1408 ق.
    28. طباطبایى حکیم، سید محمد سعید؛ مصباح المنهاج (کتاب الطهارة)؛ قم: مؤسسة المنار، 1417 ق.
    29. طباطبایى قمى، سید تقى؛ الغایة القصوى فی التعلیق على العروة (الاجتهاد و التقلید)؛ چ1، قم: انتشارات محلاتى، 1424 ق.
    30. طباطبایى قمى، سید حسن؛ کتاب الحج؛ چ1، قم: مطبعة باقرى، 1415 ق.
    31. طباطبایى مجاهد، سید محمد؛ القواعد و الفوائد و الاجتهاد و التقلید (مفاتیح الأصول)؛ چ1، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع)، 1296 ق.
    32. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن؛ رجال الطوسی «الأبواب»؛ تحقیق جواد قیومی اصفهانی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1427 ق.
    33. ــــــــ؛ الأمالی؛ قم: دار الثقافة، 1414‍ ق.
    34. ــــــــ؛ الاستبصار فیما اختلف من الأخبار؛ چ1، تهران: دار‎الکتب‎الإسلامیة، 1390 ق.
    35. ــــــــ؛ الرسائل العشر؛ تحقیق و مقدمه محمد واعظ‌زاده خراسانی؛ چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1414 ق.
    36. ــــــــ؛ تهذیب الأحکام؛ چ4، تهران: دار‎الکتب‎الإسلامیة، 1407 ق.
    37. ــــــــ؛ الفهرست؛ تحقیق جواد قیومی؛ قم: مؤسسة نشر الفقاهة، 1417 ق.
    38. عاملى، ابوجعفر محمد‎بن حسن؛ استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار؛ چ1، قم: مؤسسه آل‎البیت(ع)، 1419 ق.
    39. عاملی، جمال‎الدین ابی منصور حسن‎بن زین‎الدین؛ منتقى الجمان فی الأحادیث الصحاح والحسان؛ تصحیح وتعلیق علی‎أکبر الغفاری؛ چ1، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1362.
    40. علیدوست، ابوالقاسم؛ «امام علی (ع) و فقه»؛ در: دانشنامه امام علی (ع)، زیر نظر علی اکبر رشاد، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380.
    41. فاضل لنکرانى (موحدی)، محمد فاضل؛ تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (المکاسب المحرمة)؛ قم: مرکز فقهى ائمه اطهار (ع)، 1427 ق.
    42. فیض کاشانى، محمد محسن‎ابن شاه مرتضى؛ الوافی؛ اصفهان: کتابخانه امام امیر‎المؤمنین علی (ع)، 1406 ق.
    43. فیومی، احمد‎بن ‎محمد؛ المصباح المنیر؛ قم: دارالهجرة، 1405 ق.
    44. کاشف الغطاء، محمد‎رضا؛ الشریف ‏الرضی؛ بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جا: الذخائر، 1420 ق.
    45. کاشف‎الغطاء، على‎بن محمد‎رضا بن هادى نجفى؛ النور الساطع فی الفقه النافع؛ چ1، نجف: مطبعة الآداب، 1381 ق.
    46. کشی، محمد‎بن عمر‎بن عبدالعزیز؛ ‌رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال‌)؛ تحقیق حسن مصطفوى؛ مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد،‌ 1409 ق.‌
    47.  لازرژ، کریستین؛ درآمدی بر سیاست جنایی؛ ترجمه علی‎حسین نجفی ابرندآبادی، ویراست 4، تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1392.
    48. مامقانى، محمدحسن‎بن الملا عبد‎اللّه؛ غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب؛ قم: مجمع‎الذخائر‎الإسلامیة، 1316 ق.
    49. مامقانی، عبدالله؛ مقیاس الهدایة فی علم الدرایه؛ تحقیق محمدرضا مامقانی؛ چ1، قم: موسسخ‌ آل‎البیت، 1411 ق.
    50. مجلسی اصفهانى، محمد تقى؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه؛ چ2، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406 ق.
    51. مدرس افغانی، محمد علی؛ مکررات مکررات‎المدرس (شرح السیوطی)؛ نجف: مطبعة النعمان، 1389 ق.
    52. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
    53. مفید، محمد‎بن محمد؛ احکام النساء؛ تحقیق مهدی؛ بیروت: دارالمفید، 1414 ق.
    54. مقریزى،‏ تقى‎الدین احمد‎بن علی‎بن عبدالقادر‎بن محمد؛ إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏؛ تحقیق محمد عبدالحمید نمیسی؛ بیروت: دار‎الکتب العلمیة، 1420 ق.‏
    55.  مکارم شیرازی، ناصر؛ «نقش نهج‎البلاغه در فقه اسلامى»؛ یادنامه‏ علامه ‏شریف‏ رضى (هزاره شریف رضی تهران 1406ق)، تهران: نشر روشنگر، 1366.
    56. منتظرى نجف‌آبادى، حسین‎على؛ دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة؛ چ2، قم: نشر تفکر، 1409 ق.
    57. موسوی خمینی، سید روح‌الله؛ البیع؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق.
    58. موسوى خوئى، سید ابو‎القاسم؛ موسوعة الامام الخوئی (التنقیح فی شرح العروة الوثقى)؛ قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1418 ق.
    59. ــــــــ؛ موسوعة الامام الخوئی (مبانی تکملة المنهاج)؛ قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 1422 ق.
    60. ــــــــ؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة؛ بی‌جا، 1413 ق.
    61. موسوی گرگانی، سید محسن؛ «تأملی در شیوه‎های شناخت تکلیف»؛ فصلنامه تخصصی فقه اهل‌بیت(ع)، ش31، پاییز 1381.
    62. موسوی مجاب، سید درید؛ «بزهکاران یقه سفید»؛ مدرس علوم انسانی، ش34، 1384.
    63. مؤمن قمى، محمد؛ الولایة الإلهیة الإسلامیة أو الحکومة الإسلامیة؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1425 ق.
    64. میرخلیلی، سید محمود؛ «بزهکاری یقه سفیدها از منظر امام علی (ع)»؛ حقوق اسلامی، ش51، 1395.
    65. میرداماد، محمدباقر‎بن محمد؛ الرواشح السماویة فی شرح الأحادیث الإمامیة؛ چ1، قم: ‎دار‎الخلافة، 1311 ق.
    66. ناظر‎الجیش، محمد‎بن یوسف؛ شرح التسهیل المسمى تمهید القواعد بشرح تسهیل الفوائد؛ قاهره: دارالسلام، 2007 م.
    67. نجاشی، ابو‎الحسن احمد‎بن على؛ رجال‎النجاشی (فهرست أسماء مصنفی الشیعة)؛ تحقیق سید موسی شبیری زنجانی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407 ق.
    68. نجفی ابرند‌آبادی، علی‎حسین؛ «سیاست جنایی»؛ در: علوم جنایی (گزیده مقالات آموزشی برای ارتقاء دانش دست‎اندرکاران مبارزه با مواد مخدر در ایران)، ج2، تهران: انتشارات سلسبیل، 1384.
    69. نورى، میرزا حسین محدث؛ خاتمة المستدرک؛ قم: مؤسسه آل‌البیت(ع)، 1417 ق.

حقوق اسلامی
دوره 15، شماره 58
آذر 1397
صفحه 145-173

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار