نقد و بررسی تأویلات عرفانی از شریعت قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

وضعیت شریعت قرآنی در دو مبحث در میان برخی از صوفیه متزلزل شده است؛ یکی در بحث مربوط به رابطه شریعت، طریقت و حقیقت؛ چرا که به‌زعم  برخی از صوفیان، رعایت احکام شرعی برای کاملان و واصلانی که  از شریعت و طریقت گذشته و  به‌حقیقت رسیده‌اند ضرورتی ندارد. دیگری در بحث تأویلات آیات الاحکام اعم از حقوقی و غیره است که در برخی از این تفاسیر، قسمت مهمی از آنها را از معنای ظاهری، عرفی و حقیقی خود تهی کرده و به سود گرایش خویش تأویل کرده‌اند؛ تأویلی که گاهی با هیچ یک از قواعد تفسیری و قواعد موجود در علم اصول سازگار نیست. چنین روشی از دیرباز سبب حساسیت عالمان دینی و مفسران قرآن شده است. از این رو باید به تبیین و شرح و احیاناً نقد و آسیب‌شناسی چنین برداشت‌هایی بپردازیم که نوشته حاضر در پی تحقق آن است. در این نوشته نظر برخی از مفسران و قرآن‌پژوهان نیز مورد نقد قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1. ابن ابی‌زینب، محمد بن ابراهیم؛ غیبت نعمانی؛ تهران: نشر صدوق، 1397ق.
    2. ابن‌عربی، محیی الدین؛ تفسیر ابن عربی؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
    3. احسایی، ابن ابی جمهور محمد‌بن علی؛ عوالی اللئالی العزیریة؛ دار سیدالشهداء (ع)، 1405ق.
    4. امام خمینی، سیدروح‌الله،  سر الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی، 1383.
    5. بخاری، اسماعیل مستملی؛ شرح التعرف لمذهب التصوف؛ تهران: انتشارات اساطیر، 1363.
    6. پل نویا؛ تفسیر قرآنی و زبان عرفانی؛ ترجمه اسماعیل سعادت، مرکز نشر دانشگاهی، تهران،1373.
    7. تسترى، سهل بن عبدالله؛ تفسیر التسترى؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1423ق.
    8. جامی، عبد الرحمن؛ نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص؛ تهران: انتشارات وزارت ارشاد، 1370.
    9. حویزی, عبد علی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    10. زمانی، کریم؛ شرح جامع مثنوی معنوی؛ تهران: انتشارات اطلاعات، 1389.
    11. شبستری، شیخ محمود؛ گلشن راز؛ کرمان: خدمات فرهنگی کرمان، 1382.
    12. طباطبایى، محمد حسین؛ المیزان فى تفسیر القرآن؛ قم: اسماعیلیان، 1371.
    13. ــــــــ؛ قرآن در اسلام، قم: موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، 1388.
    14. فاضل مقداد، مقدادبن عبد الله؛ کنز العرفان فی فقه القرآن؛ تهران: مرتضوی، 1373.
    15. قشیری، عبد الکریم بن هوازن؛ لطائف الاشارات؛ قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 2000م.
    16. قمی، علی‌بن ابراهیم؛ تفسیر قمی؛ قم: دار الکتاب، 1363.
    17. قیصری، دواد؛ رسایل قیصری، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1381.
    18. کلینی، ابوجعفر محمد‌بن یعقوب؛ کافی؛ قم: دار الحدیث للطباعة والنشر، 1429ق.
    19. لاهیجی، محمد اسیری؛ مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز؛ بمبئی، 1312.
    20. معرفت، محمد هادی؛  تفسیر و مفسران؛ قمک مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، 1379.
    21. ــــــــ؛ التأویل فی مختلف المذاهب و الآراء؛ تهران: مجمع جهانی تقریب بین مذاهب، 1385.
    22. ــــــــ؛ التفسیر الأثری الجامع؛ 6جلدی، قم: موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید، 1387.
    23. ــــــــ؛ تفسیر و مفسران؛ قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، 1385
    24. میبدی، احمد بن محمد؛ کشف الاسرار و عدة الابرار ( معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى )؛ 10 جلدی، تهران: امیر کبیر، 1371.
    25. نسفی، عزیز الدین؛ مقصد الاقصی؛ گنجینه، تهران، 1352.
    26. همدانی، عین القضات؛ التهیدات؛ دانشگاه دتهرانف تهران، 1341.
    27. یزدان پناه،  سید یدالله؛ «بررسی مسئله ظهور حقایق و بطلان شرایع»؛ مجله حکمت اسلامی، ش1، 1394.
    28. ــــــــ؛ مبانی و اصول عرفان نظری، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1393.