چالش قانونمداری در برداشت متفکرین اهل سنت از مشروعیت دولت با تاکید بر عدالت حاکم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

3 استاد گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی

4 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

مشروعیت دولت از مهم‌ترین مبانی حقوقی تامین الزام معنوی و اقناع وجدانی جهت تبعیت از قواعد حقوقی، است. دولت به عنوان قدرت حاکمه هر جامعه برای لازم الاتباع بودن و در عین حال پایداری و بقاء، محتاج به مشروعیت است. عدالت و قانون‌مداری یکی از مبانی مشروعیت دولت است. پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) فقیهان اهل‌سنت رویکرد خاصی را در قالب نظریه خلافت در پیش گرفتند. پس از خلفای راشدین و با روی کار آمدن سلاطین و حکام در حوزه قلمرو دولت اسلامی نظریه‌های مزبور متحول شد. این تحولات با گذشت زمان تحت تأثیر تکثر برداشت‌ها از منابع حقوق اسلامی و حاکمیت نظریه‌های سیاسی در جامعه جهانی و اسلامی دامنه تغییر شدیدتری را تجربه کرد. حال این پرسش مطرح می‌شود که عدالت به عنوان یکی از انگاره‌های بنیادین قانون‌مداری دولت اسلامی نزد متفکران اهل‌سنت در خصوص مشروعیت دولت چه جایگاهی داشته و با چه چالش‌هایی مواجه است؟ پژوهش چالش‌های حقوقی قانون‌مداری را در برداشت متفکران اهل‌سنت از مشروعیت دولت در ادوار تاریخی مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. ابن‌جماعه، بدرالدین محمد؛ تحریر الکلام فی تدبیر اهل الاسلام، بیروت: دار الحمراء، 1994م.
    2. ابن خلدون، عبدالرحمن؛ مقدمه؛ ترجمه محمد پروین گنابادی، چ5،  تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1393.
    3. احمد بن عبدالرحیم (ابن‌تیمیه)، تقی الدین؛ السیاسه الشرعیه؛ قاهره: بی نا، 1958م.
    4. الأصبهانی، أبونعیم أحمدبن‌عبدالله؛ حلیه الأولیاء و طبقات الأصفیاء؛ بیروت: دارالکتاب العربی، چ4، 1405ق.
    5. برزگر، ابراهیم؛ تاریخ تحول در اسلام و ایران؛ چ10، تهران: انتشارات سمت، 1392.
    6. البیهقی، أبوبکر أحمدبن‌الحسین‌بن‌علی؛ السنن الکبرى و فی ذیله الجوهر النقی؛ حیدرآباد هند: مجلس دائره المعارف النظامیه، 1344ق.
    7. تبیت، مارک؛ فلسفه حقوق؛ ترجمه حسن رضایی خاوری؛ مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1384.
    8. جعفریان، رسول؛ تاریخ خلفا؛ قم: الهادی، 1377ه.ش.
    9. خنجی (اصفهانی)، فضل الله بن روزبهان؛ سلوک الملوک؛ تهران: نشر خوارزمی، 1362.
    10. رشید رضا، محمد؛ الخلافه او الامامه العظمی؛ قاهره: بی نا، 1922 م.
    11. الطبرانی أبوالقاسم سلیمان بن أحمد؛ المعجم الأوسط؛ تحقیق طارق بن عوض الله و عبدالمحسن بن إبراهیم الحسینی، قاهره: دارالحرمین، 1415ق.
    12. الطبرانی أبوالقاسم سلیمان‌بن‌أحمد؛ المعجم الکبیر؛ تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، موصل: مکتبه العلوم والحکم، چ2، 1404ق / 1983م.
    13. عبدالرازق، علی؛ الاسلام و اصول الحکم؛ قاهره: مطبعه اللفیه، 1925م.
    14. عنایت، حمید؛ اندیشه سیاسی در اسلام معاصر؛ ترجمه بها الدین خرمشاهی، تهران: انتشارات خوارزمی، 1362.
    15. عنایت، حمید؛ سیری در اندیشه سیاسی عرب؛ چ13، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1394.
    16. عنایت، حمید؛نهادها و اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام؛ تصحیح و مقدمه صادق زیباکلام، تهران: انتشارات روزنه، چ4، 1385.
    17. غزالی الف، ابوحامد محمد؛ احیاء علوم الدین؛ ج1، قاهره: شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البایی الحلی، بی تا.
    18. غزالی ب، ابوحامد محمد؛ الاقتصاد فی الاعتقاد؛ قاهره، بی تا.
    19. غزالی، ابوحامد محمد؛ فضائح الباطنیه؛ قاهره: الدار الطابعه و النشر، 1282ق.
    20. غزالی، ابوحامد محمد؛ نصیحه الملوک؛ به کوشش جلال الدین همایی؛ تهران: انتشارات خوارزمی، 1351.
    21. غزالی، امام محمد؛ احیاء علوم الدین؛ ترجمه موید الدین محمد خوارزمی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1364.
    22. فیرحی، داود؛ نظام سیاسی و دولت در اسلام؛چ12، تهران: انتشارات سمت، 1394.
    23. قادری، حاتم؛ اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران؛ تهران: انتشارات سمت، 1394.
    24. قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل؛ بایسته‌های حقوق اساسی؛ چ30، تهران: نشر میزان، 1387.
    25. قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل؛ حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی؛ ج1، چ6، تهران: نشر دانشگاه تهران، 1375.
    26. الکواکبی، عبدالرحمن؛ طبایع الاستبداد؛ قاهره، بی تا.
    27. الکواکبی، عبدالرحمن؛ طبیعت استبداد؛ ترجمه عبدالحسین میرزای قاجار؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1363.
    28. الماوردی، ابوالحسن علی بن محمد؛ الاحکام السلطانیه؛ چ2، قاهره (افست قم): مکتب الاعلام الاسلامی، 1406ق.
    29. المناوی، زین الدین عبدالرؤوف؛ التیسیر بشرح الجامع الصغیر؛ ریاض: دارالنشر / مکتبه الإمام الشافعی، چ2، 1408ق / 1988م.
    30. نظام الملک، ابوالحسن بن علی؛ سیاست‌نامه (سیرالملوک)؛ به کوشش جعفر شعار، تهران، 1308.
    31. هاشمی، محمد؛ حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی؛ تهران: نشر میزان، 1390. 

     

     

     

     

     

حقوق اسلامی
دوره 15، شماره 57
شهریور 1397
صفحه 73-97

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار