مبانی نظری سیاست جنایی در قبال مفاسد اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

با وجود گذشت نزدیک به دو دهه از شیوع کاربرد اصطلاح مفاسد اقتصادی افزون بر ابهام در معناشناختی مفاسد اقتصادی، مبنای مبارزه با آن نیز به درستی تبیین نشده است و این‌دو نقص سبب شده تا سیاست جنایی مشخصی در قبال این پدیده مجرمانه وجود نداشته باشد. آشفتگی، پراکندگی و عدم انسجام در مقررات کیفری، حکایت از فقدان سیاست جنایی و استراتژی مشخص در قبال مفاسد اقتصادی دارد. این نوشته با روش مطالعه نهادی با ارائه تعریفی از مفاسد اقتصادی، وجه تمایز آن را با عناوین مشابه مشخص می‌نماید و در پی آن، مبنای سیاست جنایی اسلام و جمهوری اسلامی ایران در قبال این بزه را حفاظت از امنیت اقتصادی معرفی می‌کند که ترکیبی از مولفه‌های مختلف اقتصادی و محیط اقتصادی چون عدالت اقتصادی و امنیت قضایی بوده و افزون بر تایید مبانی دینی، سابقه در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران را نیز دارد. 

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1. سیدرضی، محمدبن‌حسین؛ نهج‌البلاغه؛ تحقیق: صبحی صالح؛ چ1، قم: هجرت، 1414ق.
    2. آریان‌پور کاشانی، منوچهر و بهرام دل‌گشایی؛ فرهنگ جامع پیشرو آریان‌پور انگلیسی- فارسی؛ تهران: نشر الکترونیکی و اطلاع‌رسانی جهان رایانه،1380.
    3. ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على؛ تحف العقول عن آل الرسول6؛ چ2، قم: جامعه مدرسین، 1363.
    4. ابن‌فارس، احمدبن‌فارس؛ معجم مقاییس اللغه؛ تحقیق: عبدالسلام محمد هارون؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    5. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    6. بروجردى، آقاحسین؛ جامع أحادیث الشیعة؛ چ1، تهران: انتشارات فرهنگ سبز، 1386.
    7. بیهقی علی‌بن‌زید ابن‌فندق؛ معارج نهج‌البلاغه؛ تحقیق: محمدتقی دانش‌پژوه؛ قم: کتابخانه مرعشی‌نجفی;، 1367.
    8. تانزی، ویتو؛ «مسئله فساد، فعالیت‌های دولتی و بازار آزاد»؛ ترجمه: بهمن آقایی؛ مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش150-149، 1387.
    9. جرجانی، علی‌بن‌محمد‌بن‌علی؛ التعریفات؛ تحقیق: ابراهیم الابیاری؛ بیروت:‌ دارالکتاب العربی، 1405ق.
    10. جعفری، محمدتقی؛ حکمت اصول سیاسی اسلام؛ تهران: بنیاد نهج‌البلاغه، 1373.
    11. جهانیان، ناصر؛ «تعریف و جایگاه امنیت اقتصادی در اسلام»؛ فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، س1، ش1، 1391.
    12. چینی، حبیب؛ «امکانات، محدودیت‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات در برابر امنیت اقتصادی»؛ مجموعه مقالات همایش راه‌کارهای توسعه امنیت اقتصادی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، 1382.
    13. حسینی، سیدمحمد؛ سیاست جنایی در اسلام و جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: سمت، 1383.
    14. حکیمى، محمدرضا؛ حکیمى، محمد و علی حکیمى؛ الحیاة؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1368.
    15. خویی، میرزاحبیب‌الله هاشمی؛ منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغه؛ تحقیق: سیدابراهیم میانجی؛ تهران: المکتبة الاسلامیة، 1400ق.
    16. دادخدایی، لیلا؛ فساد مالی ـ اداری و سیاست جنایی مقابله با آن با تکیه بر کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد؛ تهران: نشر میزان، 1390.
    17. دلماس مارتی، می‌ری؛ نظام‌های بزرگ سیاست جنایی؛ ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی؛ چ2، تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1393.
    18. دهخدا، علی‌اکبر و دیگران؛ لغت‌نامه دهخدا؛ تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و دانشگاه تهران، 1377.
    19. راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات الفاظ القرآن؛ تحقیق: صفوان عدنان‌داوودی؛ بیروت: دارالقلم، 1412ق.
    20. روزبهان، محمود؛‌ مبانی علم اقتصاد؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1380.
    21. زبیدی، سیدمحمد مرتضی‌حسینی؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تحقیق: علی شیری؛ بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    22. سبزوارى، سیدعبدالاعلى‏ موسوى؛ مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن؛ چ2، بیروت: مؤسسه اهل بیت:، 1409ق.
    23. سیف، الله‌مراد؛ «مفهوم‌شناسی امنیت اقتصادی»؛ فصلنامه آفاق امنیت، س3، ش9، 1389.
    24. شوشتری، محمدتقی؛ بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه؛ تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر، 1376.
    25. طباطبایی، سیدمحمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ قم: نشر اسلامی، 1417ق.
    26. طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین؛ تحقیق: سیداحمد حسینی؛ تهران: المکتبة المرتضویة، 1375.
    27. عطوفی غلام‌رضا و حمیدرضا جاویدان داروگر؛ «اهمیت و جایگاه امنیت اقتصادی در توسعه پایدار اقتصادی»؛ مجله علمی تخصصی پژوهش ملل، دوره اول، ش6، 1395.
    28. علی‌دوست، ابوالقاسم؛ فقه و مصلحت؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
    29. فضل‌الله، سیدمحمدحسین؛ تفسیر من وحى القرآن‏؛ چ2، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر، 1419ق‏.
    30. فیومی، احمدبن‌محمد؛ المصباح المنیر؛ قم: دارالهجرة، 1405ق.
    31. کلینى، محمدبن‌یعقوب‌بن‌اسحاق؛ الکافی؛ چ4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
    32. کوشا، جعفر؛ «امنیت اقتصادی با تأکید بر پیش‌گیری و مبارزه با قاچاق کالا و پول‌شویی»؛ مجله علمی پژوهشی تحقیقات حقوقی، ضمیمه ش56، 1390.
    33. گرجی، ابراهیم و مسعود هاشمیان؛ «تحلیل تطبیقی مؤلفه‌های امنیت اقتصادی در ایران»؛ فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، س8، ش29، 1386.
    34. محبی، ابوالفضل؛ بررسی مؤلفه‌های حقوقی قضایی امنیت اقتصادی؛ فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش53، 1390.
    35. مزاشو، زیسلاو؛ «امنیت اقتصادی»؛ مجموعه مقالات امنیت اقتصادی، چ1، تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، 1387.
    36. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ چ3، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
    37. مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد؛ «اقتصاد، امنیت و تبیین ناامنی اقتصادی»؛ مجموعه مقالات امنیت اقتصادی، ج1، تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، 1387.
    38. میرمحمد صادقی، حسین؛ «وظیفه قوه قضائیه در حل‌وفصل شایسته دعاوی تجاری به‌عنوان پیش‌شرط امنیت اقتصادی»؛ مجموعه مقالات همایش راه‌کارهای توسعه امنیت اقتصادی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، 1382.
    39. میرمعزی، سیدحسین؛ نظام اقتصادی اسلام «مبانی، اهداف، اصول راهبردی و اخلاق»؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.
    40. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ مباحثی در علوم جنایی «تقریرات دروس استاد»؛ ویراست هفتم به کوشش شهرام ابراهیمی؛ [بی‌جا]: [بی‌نا]، 1391.
    41. نورزاد، مجتبی؛ جرایم اقتصادی در حقوق کیفری ایران؛ تهران، انتشارات جنگل، 1389.
    42. نورى، حسین‌بن‌محمدتقى محدث؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل؛ قم: مؤسسة آل‌البیت:، 1408ق.
      1. Edelhertz, Herbert, and Thomas D. Overcast, (eds.); White Collar Crime: An Agenda for Research; Lexington, MA: Lexington Books, 1982.
      2. Geis, Gilbert A; “White-Collar Crime: What Is It?” In White- Collar Crime Reconsidered, edited by Kip Schlegel and David Weisburd, Boston: Northeastern University Press, 1992.
      3. Simpson, J. A. and E.S.C. Weiner; "the Oxford English Dictionary"; Volume VII, Second Edition, P. Clarendon Press, Oxford, 1991.
      4.  Tanzi, Vito; Corruption Around The World: Causes Consequences Scope And Cures; Publisher International Monetary Fund, IMF Working Paper, Washington, D.C, 1998.